بیست و نهمین شماره دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث منتشر شد

بیست و نهمین شماره از دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق(ع) به زیور طبع آراسته ...

مطالعات قرآن و حدیث

دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث معاونت پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)

جدیدترین شماره از دوفصلنامه «مطالعات قرآن و حديث» منتشر شد

شماره نخست از دور دوازدهم دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی «مطالعات قرآن و حدیث»، به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق(ع)، مدیر ...

دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث به ایستگاه ۲۱ رسید

شماره بیست‌ویکم دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق (ع)، مدیر مسئولی ...

هرمنوتیک و نقش آن در کشف شبکه معنایی آیات قرآن کریم

نگرش جامع‌گرایانه در تفسیر قرآن و کشف شبکه معنایی آیات در گرو بهره‌گیری از روش‌های سنتی و رهاورد دانش‌های نوینی ...

تحلیل مفهوم صحابی از دیدگاه اصحاب حدیث

با نگرشی به مباحث قابل طرح درباره صحابی از قبیل عدالت، تعداد، دسته‌بندی ‏ها و ارتداد می‏ توان دریافت که ...

نقش وفاق خانواده در نهادینه ‌شدن معروف ‏و پیشگیری از منکر از منظر قرآن کریم ‏

امربه‌معروف و نهی از منکر از احکام واجب و جزء وظایف مسلمانان است؛ با این وجود، دلایل متعددی مانع اجرای ...

‏«نظام سازی» در نگاه تفسیری آیت الله خامنه ای (مدظلّه)‏

این نوشتار، جستاری است درباره «نظام‌سازی» در اندیشه تفسیری رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، که یکی از ارکان ...

کاربرد تحلیل های معناشناختی در شناسایی تغییرات ‏ساختاری واژگان قرآنی (مطالعه موردی: سوره مبارکه اعراف)

نگاه معناشناختی به متن و تحلیل معنایی واژگان آن، یکی از راه­ های دست­یابی به دقایق معنا و پی بردن ...

توسعه قلمرو کارآمدی فعل معصوم در استنباط: مبنا و پی آمد ‏

بر پایه اندیشه شیعه، فعل معصوم یکی از منابع استنباط آموزه ­های دینی است که به دلیل عدم شناخت ابعاد ...

تفسیر بینامتنی از آیۀ 69 سورۀ احزاب بر اساس ترجمه‌های آلمانی و عبری قرآن کریم ‏

آیۀ 69 سورۀ احزاب مؤمنان را از تکرار آنچه موجب آزار موسی می‌شد، نهی‌ می‌کند: «یا أَیهَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا ...

تحلیل وظایف دولت در قبال مسئله عدالت از منظر قرآن و حدیث ‏

دولت به‌عنوان یک نهاد سیاست‌گذار نقش بسیار بارزی در تحقق اهداف اقتصادی دارد. در هنگام سیاست‌گذاری ره‌یافت‌های متعددی توسط دولت‌ها ...

تحلیل انتقادی دلالت اصطلاح «الخلفاء الراشدون» در روایات فریقین

با بررسی در پیشینه اصطلاح «الخلفاء الراشدون» در منابع اهل­ سنت و شیعه این مطلب دریافت می­ گردد که این ...

تأثیر شناخت تحولات تاریخی زبان عربی ‏بر گستره‌ی پژوهش‌های ریشه‌شناسی واژگان قرآن‏

ریشه‌شناسی ارتباطی تنگاتنگ با آگاهی از تحولات تاریخی یک زبان دارد، چراکه بعدازاین تحولات زبانی، واژگان دستخوش تغییراتی شده که ...

مطالعه تطبیقی روش‌شناسی تفاسیر موضوعی «موضوع محور»‏ و مکتب اثبات‌گرایی ‏

بررسی روش‌شناسی تفسیر موضوعی، نقش بسزایی در تعیین اقسام آن دارد. این پرسش که تفسیر موضوعی در بررسی تطبیقی با ...

مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی اسلامی در قرآن کریم

برای تولید علم در هر یک از رشته های علوم انسانی ویژگی‌های انسان، ظرفیت‌های خاص او و عوامل تکامل و ...

صحت احادیث «الکافی»؛ مقایسه و نقد دیدگاه سه حدیث پژوه معاصر ‏

کتاب «الکافی» کهن‌ترین جامع حدیثی در میان کتب اربعه است. تألیف این کتاب در ایام غیبت صغری بوده و محدث ...

تنوع معنایی «عزم» نزد مفسران و مترجمان قرآن کریم و ارزیابی گونه‌ها ‏

ماده عزم حامل مفهومی کلیدی در تاریخ فرهنگ اسلامی است که کاربردهای آن در 9 آیه از قرآن کریم، در ...

دعائم الاسلام از ورای دیدگاه ها ‏

دعائم الاسلام نام مجموعه‌ای است حدیثی که مؤلف آن ابوحنیفه نعمان بن محمد از دانشمندان قرن چهارم است. از ویژگی‌های ...

تحلیل انتقادی منابع و مراجع تفسیری سلفیان ‏

جریان سلفی - تکفیری وهابیت فرقه‌ای از فرق اهل سنت است. شکل‌گیری این فرقه با اندیشه‌های احمد بن حنبل نظام‌مند ...

تأثیرات جریان مدینه محوری در گسترش و ترویج برخی قرائات قرآنی

بررسی تحولات صورت گرفته در خصوص گسترش قرائات در بوم‌های مختلف و شیوع اختلافات و کثرت قُراء مشهوری که قرائتی ...

بررسی مبانی رجالی علامه شوشتری در قاموس الرجال ‏

یکی از مهمترین جوامع رجالی معاصر، قاموس الرجال تألیف محمد تقی شوشتری است. این کتاب رجالی، در واقع نقدی بر ...

ارزیابی ادلۀ دیدگاه رواج تاریخی قرائت عاصم به روایت حفص

شناخت قرائت صحیح قرآن کریم از میان قرائت‌های مختلف نه تنها به عنوان یک بحث نظری در علوم قرآنی، بلکه ...

اولویّت سنجی‌ انفاق در قرآن و حدیث

از شایسته ترین کارها، برآوردن نیازهای نیازمندان است. اما یکی از بایسته‌های پژوهشی، بررسی اولویت‌ها در انفاق است. برای مثال ...

مفردات قرآن و ریشه‌شناسی تاریخی؛ بایسته‌ها و آسیب‌های موجود ‏

فقه اللغة واژگان قرآن بر خلاف برخی از شاخه‌های علوم قرآنی در همان پارادایم سنتی خود تنفس می‌کند. حتا واژگان ...

گفتمان کاوی تفسیر شیعه در کوفه؛ اصبغ و گفتمان "امامتِ وصایتی"‏

رهیافت تاریخی در کنار شناخت بسترهای مختلف جامعه، عهده‌دار نمایاندن فرازها و فرودهاست. دست‌یابی به سیر تطور یک اندیشه و ...

سطوح معانی ظاهری واژگان قرآنی ‏

هر زبانی قبل از هر چیز از واژگان تشکیل شده‌اند و واژگان از مهم ترین عناصر انتقال معنا می‌باشند و ...

تحلیل سیره معصومان در مواجهه با اهانت کنندگان نادان و مغرض ‏

مسأله اهانت به اولیاء الهی و تکرار چندین باره این امر یکی از مسائل مبتلا به کنونی جوامع اسلامی است. ...

پژوهشی دربارۀ منع ورود مشرکان به مکه در پرتو آخرمانَزَل بودن سورۀ مائده

آیه 28 سوره توبه مهمترین مستمسک حکم منع ورود مشرکان به مساجد و اماکن مقدس از سوی مفسران و فقیهان ...

الزامات روش شناختی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم ‏(بررسی نمونه محور آثار مرتبط با معناشناسی)‏

تحقق یک مطالعۀ میان­ رشته ­ای صحیح در گرو ایجاد همسنخی و مجانست میان رشته ­های درگیر در آن است. ...

اختلاف قرائت در اولین آیه ربا و نقش آن در آراء مفسران و فقیهان شیعه ‏

اختلاف قرائات قرآنی در برخی از آیات الاحکام، باعث اختلاف در برداشت و فهم مفسران و فقها شده است. در ...

بررسی وجوب تعیینی نماز جمعه از خلال آیات و روایات

تردیدی در اهمیت برقراری نماز جمعه در اصلاح فرد و اجتماع وجود ندارد. حکم تکلیفی این امر الهی در اذهان ...

بررسی تاریخی «قرائة العامة» و ارتباط آن با روایت حفص از عاصم

قرائت قرآن، یکی از مهم‌ترین مسائل تاریخ قرآن کریم است، درباره زمان پیدایش اختلاف قرائات، انتساب آن به پیامبر یا ...

بررسی مسئله تشابه در احادیث اعتقادی الکافی از نگاه مجلسی و مازندرانی

احادیث معصومین(ع) همانند قرآن، محکم و متشابه دارند. برخی از احادیث اعتقادی، مفادی شبهه‌انگیز و ظاهری غیرقابل‌قبول دارند که شارحان ...

نقد روایتی مبنی بر غضب پیامبر اکرم(ص) بر حضرت زهرا(س)

پدیده­ وضع در روایات موجب شده است تا در بررسی روایات به سادگی به قبول روایات نپرداخته و با معیارهای ...

بررسی تطبیقی آیه میثاق از نظر استاد شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی

یکی از مهم‏ترین استنادات قرآنی در فطری بودن معارف دینی، آیه 172 اعراف «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى» است که می­ ...

توجه به سبب صدور به مثابه روشی برای نقد شروح نهج البلاغه

نهج البلاغه به عنوان یک میراث حدیثی مکتوب اهمیت فراوانی در فرهنگ اسلامی دارد. یکی از مهم‌ترین ابزارها برای فهم ...

فرآیند نتیجه گیری مستشرقان در مسائل تاریخ قرآن

مستشرقان در مواجهه با مسائل تاریخ قرآن، دو رویکرد کلی- مثبت و منفی- داشته‌اند. این نوشتار بر آن است ...

حوزه معنایی «شکر» در قرآن کریم

از شیوه ­های نوین مطرح در زبان­شناسی که در آن به مطالعه علمی معنا می­پردازند، علم معناشناسی است. در معناشناسی ...

ریشه‌شناسی واژه قرآنی «تدبّر»

«تدبّر» از جمله مفاهیم کلیدی در قرآن کریم به شمار می‌آید که با استناد به آیه 29 سوره ص ...

تحلیل انتقادی دیدگاه‌های موجود درباره خروج سفیانی و روایات آن

خروج سفیانی از علائم ظهور مهدی موعود(عج) است که روایات پرشمار مربوط به آن در مصادر روایی فریقین یافت می‌شوند. ...

تفسیر گزارش‌های حالات و پیام‌های چهره در قرآن کریم

قرآن کریم به عنوان آخرین و در عین حال کامل‌ترین برنامه الهی در گستره ارتباطات انسانی از ظرفیت دلالت‌های غیرلفظی(حالات ...

بررسی اختلاف آراء مفسران شیعه در خصوص مفهوم «لقاء الله» در قرآن کریم

«لقاء الله» منتهای حرکت آدمی، و روح همه تعالیم و معارف الهی است. اما به رغم اشباع این بحث از ...

بازخوانی دیدگاه‌ های دانشمندان مسلمان در معنا و اشتقاق «ربّ»

با توجه به اهمیت و جایگاه محوری اسم «ربّ» در نظام معنایی قرآن کریم، در این مقاله با نگاهی تاریخی ...

ارزیابی کمیّت‌گرایی سیوطی در تبیین موضوع قرائت قرآن؛ مطالعه موردی نوع سی و پنج الاتقان فی علوم القرآن

کمیت‌گرایی و مشغول شدن به ظاهر، یکی از آسیب‌های جدی در پرداختن به تعالیم اسلامی محسوب می‌شود؛ مقوله‌ای که از ...

نقد و تحلیلی بر روایات منشأ پیدایش کنیه «ابو تراب»

یکی از کنیه‌های امیرالمؤمنین علی (ع)، «ابو تراب» است که مطابق روایات مربوط، آن حضرت، اول بار توسط نبی مکرّم ...

روش شیخ کلینی در طبقه‌بندی روایات کافی

روش طبقه‌بندی احادیث متأثر از نظام طبقه‌بندی در هر دوره‌ای است که مؤلفان کتب با در نظر گرفتن ‏روش‌های مرسوم ...

اهمیت و جایگاه عشق بین همسران در سبک زندگی اسلامی- قرآنی

در دهکده جهانی معاصر، سبک‌ها و شیوه‌های متعددی برای زندگی همسران مطابق با ادیان، علوم، سلایق، ‏آداب، رسوم و فرهنگ‌های ...

بررسی تحولات در خوانش از مفهوم «انتظار فرج» در دوران غیبت کبری

مسأله «انتظار فرج امام قائم» به معنای «انتظار فرج امام غائب»، یکی از مفاهیمی است که بویژه پس از آغاز ...

بررسی دیدگاه مفسران شیعه، سنی و مستشرقان در خصوص روایات تحریف‌ نمای آیه متعه

آیه 24 سوره نساء که به «آیه متعه» نیز معروف است، از جمله آیات پربحث و مناقشه میان مفسران شیعه ...

بازخوانی نظریه شهید صدر در تفسیر موضوعی قرآن کریم با تکیه بر اندیشه هرمنوتیکی گادامر

شهید سید محمد باقر صدر از معدود اندیشمندانی شمرده می‌شود که در زمینه تفسیر موضوعی قرآن کریم اقدام به نظریه‌پردازی ...

تمثیل‌ های جامعه‌ شناسانه در نصوص اسلامی

مقاله حاضر به یکی از مسایل إلاهیات اجتماعی با عنوان تمثیل‌های جامعه‌شناسانه پرداخته است. إلاهیات اجتماعی ‏به رشته‌ای اطلاق می‌شود ...

تحلیل انتقادی روش و منابع تفسیری محمد عزّت دروزه در تفسیر تنزیلی الحدیث ‏

اختلاف روش و نوع بهره‌گیری از منابع تفسیری، موجب پدید آمدن تفاسیر گوناگون شده است. روش غالب مفسران، تفسیر ترتیبی ...

نقد و فهم روایات منقول از امام صادق(علیه السلام) در مسأله «تحریف»‏

برخی روایات ائمه اطهار(ع) از سوی منتقدان مذهب جعفری حمل بر تحریف قرآن کریم شده است. در این میان روایات ...

بررسی چگونگی تأثیر اختلاف قرائات‌ در برداشت‌های تفسیری مجمع البیان ‏

تفسیر صحیح آیات کلام الله مجید، همواره و در طول تاریخ اسلام تا به حال، یکی از ضرورت‌های جامعه اسلامی ...

سیره معصومان (علیهم السلام) در مواجهه با اهانت کنندگان

مقاله حاضر در دو بخش به بررسی سابقه اهانت به اولیاء الهی در حدیث و روایات تاریخی و نیز سیره ...

در جستجوی حُلوانی، مؤلف «نزهة الناظر و تنبیه الخاطر» ‏

کتاب نزهة الناظر و تنبیه الخاطر از جمله‌ آثار روایی کهن شیعی است. عالمان شیعه از دیرباز، در عین توجه ...

گونه‌شناسی آسیب‌های اخبار عاشورا

به علت آمیخته شدن اخبار سرّه و ناسره در روایت تاریخی کربلا،‎‎اظهار نظر در این خصوص ‏سخت دشوار شده و ...

تحلیل انتقادی شروح و تفاسیر حدیث «یَکُونُ بَعْدِی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَه»‏

حدیث «یَکُونُ بَعْدِی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَة» از مهم‌ترین احادیث بحث امامت است که علاوه بر منابع شیعی، در منابع ‏اهل سنّت ...

نگره‌ای جدید درباره انسجام متنیِ سوره‌های قرآن کریم ‏

چگونگی چینش آیات در کنار یکدیگر از دیرباز مورد توجّه دانشمندان اسلامی در اعصار مختلف ‏بوده است. دانشمندانِ نخستین از ...

تأثیر سیاق در ترجیح قرائات در تفسیر طبری ‏

ابن جریر طبری صاحب تفسیر «جامع البیان عن آی القرآن» در تفسیر آیات به مسئله اختلاف قرائات توجه داشته و ...

ضرورت، ماهیت و روش استنطاق از منظر روایات اهل بیت(ع)‏ ‏

قرآن کریم دستورالعمل زندگی بشر تا روز رستاخیز است و لذا باید همواره پاسخگوی نیازهای وی باشد. لازمة این غرض، ...

نقش پیش فرض‌ها و پیش فهم‌ها در تفسیر قرآن کریم از منظر آیت الله جوادی آملی

در مواجهه با قرآن کریم و تدبّر در آن پیش فرض‌ها و پیش فهم‌ها نقش آفرین است. اعتقاد به عدم ...

‏«صلح» و «سلم» در قرآن کریم

‏«صلح» به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در مطالعات سیاسی و اجتماعی مورد توجه اندیشمندان بسیاری در این حوزه قرار ...

بررسی مفهوم «یقظه» از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری با بهره‌گیری از قرآن کریم ‏

قرآن کریم نامه‌ای دوستانه، از سوی خالق هستی است که ظرائف، لطائف و اشارات عمیقی برای هدایت، رشد و کمال ...

مبانی فهم حدیث از دیدگاه شیخ حر عاملی با تأکید بر کتاب «الفوائد الطوسیه»‏ ‏

در راه فهم روایات نیاز به روش صحیح علمی وجود دارد که آن را فقه‌الحدیث می‌نامیم. فهم متون احادیث، بدون ...

کارکرد روائی فراراوی در داستان «حضرت آدم» ‏

هدف از این مقاله بررسی کنش گفته‌پردازی در روایت «حضرت آدم» از کتاب «قصه‌های قرآن» است. تلاش این است تا ...

نقد و بررسی نظرات مستشرقان در خصوص شخصیت زید بن ثابت

کتابت قرآن کریم در زمان پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان از مباحث مهم تاریخ قرآن است که همواره ...

درآمدی بر نقش غالیان در علوم قرآنی و تفسیر در حوزه عدم تحریف و تأویل آیات قرآن

یکی از پدیده‌هایی که در جهان اسلام رخ نموده، پدیده غلوّ است. این پدیده از جهات متعددی دارای اثراتی در ...

حوزه معنایی حروف مقطعه در قرآن کریم ‏

در بین نظرات مختلفی که در حوزه ماهیت حروف مقطعه ارائه شده است، نظر فخر رازی بر روابط معنایی بین ...

تحلیل انتقادی نظرات «اتان کولبرگ» در موضوع جهاد از دیدگاه امامیه

یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان شیعه پژوه معاصر، «اتان کولبرگ» است. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی کولبرگ و آثار ...

پی جویی خانواده و کارکردهای تربیتی آن در آموزه‌های امام سجاد (ع)‏ با تأکید بر شیوه‌های انحراف زدایی و فضیلت افزایی

با نظر به اهمیت جایگاه خانواده در تعلیم و تربیت، پذیرش این مسئله که هنوز این نهاد مقدس به کارکردهای ...

بررسی روایی علل فقدان نام ائمه اطهار (ع) در قرآن کریم

خلافت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) و در اختیار گرفتن آن توسط خلفای پیش از امام علی(ع)، موضوعی چالش برانگیز ...

ابعاد مختلف تحقیق و پژوهش در آموزه های دینی با رویکرد مفهوم شناسی

نخستین گام در تحقق کارآمدی و ثمربخشی هر تحقیق و پژوهشی، شناخت ابعاد مختلف آن است. در این میان، شناخت ...

مطالعه تطبیقی عوامل و انواع شادی در قرآن و عهدین

شادی و نشاط از جمله نیازهای روحی و روانی انسان است که در جنبه‌های مختلف حیات وی ایفای نقش می‌کند. ...

چگونگی معادل‌یابی استعاره‌های قرآنی در فرایند ترجمه

«استعاره» به عنوان مهمترین نوع مجاز و ساختارهای بیانی دارای اهمیت و جایگاه والای معرفتی و زیباشناختی است. در حوزه ...

نقد مقاله «تشیع و قرآن» بار آشر در دایره المعارف قرآن لیدن

مقاله «تشیع و قرآن» اثر مستشرق یهودی «بارآشر» است، که با تأکید بر برخی اقوال ناصواب و برجسته نمودن بعضی ...

نقد تفسیری تطبیقی وقف تعَسُّف

شناخت دانش وقف و ابتدا و ارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است؛ یکی آنکه دانش وقف و ...

تبیین معناشناختی آثار قول از دیدگاه قرآن کریم

از روش­ های نوین تحقیق و پژوهش در قرآن کریم، معناشناسی واژه ­های قرآنی است. در این نگرش، پس از ...

سیاق و سباق، در مکتب تفسیری علامه طباطبایی

اصطلاح «سیاق» و استفاده از آن در علم تفسیر، در طول تاریخ تفسیر با رشد آرامی مواجه بوده است، ولی ...

جایگاه نماز در اندیشه امام رضا(علیه السلام)

در کتب معتبر حدیثی، متنی از امام رضا(ع) با موضوع تشریح اصول و مبانی دین اسلام نقل شده است که ...

کاربرد روش‌های معناشناسی نوین در پژوهش‌های قرآنی

از گذشته دور قرآن‌پژوهان و مفسّران از روش‌های تفسیری گوناگونی که در طول سالیان بلند از مواجهه با فهم خطاب ...

معناشناسی الفاظ قرآن در تفسیر مجمع البیان

معناشناسی واژه‌های قرآن یکی از اساسی‌ترین پایه‌های فهم و تفسیر دقیق قرآن است. دست‌یابی به معنای یک واژه در قرآن ...

بررسی تطبیقی شیوه‌های ارتباطی و تبلیغی چهره‌های قرآنی با روش‌های تبلیغات در جهان امروز

امروزه ارتباطات و تبلیغات مهمترین بستر انتقال و ترویج فکر، فرهنگ، ارزش‌ها و هرگونه پیام به دیگران است و همه ...

واکاوی مذهب و روایات «حسن بن صالح» در کتب امامیه

از «حسن بن صالح بن حی» به عنوان یکی از بزرگان و مؤسسان فرقه «بُتریه»، از شاخه‌های شیعیان زیدی مذهب ...

داستان آفرینش و سرگذشت حضرت آدم(ع) در قرآن

نگرش‌های متفاوت به داستان آفرینش انسان، با تنوع روایات، گرایش‌های گوناگونی را در حوزه مباحث درون دینی و حتی برون ...

ریشه شناسی واژه قرآنی قیّوم

«قیّوم» یکی از اسماء جلاله خداوند متعال در قرآن کریم است که به علت قرار گرفتن در آیه مشهور آیةالکرسی ...

احصاء و بررسی مبانی، اصول و روش‌های کار و تلاش جهادی از منظر قرآن کریم

در قرآن کریم تأکید فراوانی بر حرفه آموزی، کسب روزی حلال و تلاش برای خودکفایی شده است که دستیابی به ...

بررسی جایگاه، اهمیت و اعتبارسنجی کتاب «کمال الدین و تمام النعمه»

جایگاه برجسته شیخ صدوق در منابع حدیثی شیعه بر همگان آشکار است و روایاتی که وی از میان اصول و ...

پیوستگی متنی سوره‌های قرآن کریم

سوره‌های قرآن از مجموعه‌ی آیات به هم پیوسته تشکیل شده است که بین آن‌ها انواع ارتباط‌های لغوی، دستوری و منطقی ...

معناشناسی زهد در نهج البلاغه بر اساس روش معناشناختی ایزوتسو

معناشناسی بخشی از دانش زبان‌شناسی یا شاخه‌ای مستقل از آن است که از رهگذر آن می‌توان به تحلیل معنای واژه‌ها ...

معناشناسی مفهوم حبط در قرآن کریم

«حبط اعمال» یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین مشکلات و موانع به ثمر رسیدن و ذخیره شدن اعمال انسان در جهان ...

گونه‌های روایات تفسیری امام سجّاد(ع) در حوزه تعیین مصداق

بسیاری از روایات تفسیری ائمه اطهار(ع) در پی تفسیر آیات قرآن نیست، بلکه در پی تطبیق آن بر برخی از ...

ملاک های نقد متن حدیث براساس منابع روایی فریقین

در دو حوزه می‌توان به نقد حدیث پرداخت؛ حوزه متن و سند. در خصوص نقد سندی حدیث تلاش‌های متعددی در ...

بررسی ذکر و یاد خدا به عنوان یکی از شاخصه‌های انس با قرآن و تأثیر آن در تربیت اخلاقی

ذکر، دعا و عبادت از جنبه‌های مهم انس با قرآن هستند که هر سه جنبه تربیتی داشته و در تمامی ...

جایگاه مقدسات در قرآن کریم

از آنجا که قدوس صفت خداوند است و تقدیس مطلق، تنها شایسته خداوند است، قداست هر چیزی نیز از خداوند ...

گونه‌شناسی روش‌های تفسیری امام علی(ع) نزد اهل سنت

تفسیر به معنای بیان معانی آیات قرآنی و کشف مقاصد و مدالیل آن، از نخستین اشتغالات علمی مسلمانان است و ...

نقد و بررسی نظریه انسان شناسانه «مازلو» با رویکردی بر آیات قرآن کریم

نظریه انسان­شناسانه «آبراهام مازلو» که به نظریه «انگیزه‌های انسانی» معروف است، اثر بخشی ویژه‌ای در حوزه‌های نظری و عملی این ...

علوم مقدماتی برای کشف حکمت تفاوت آیات مشـابه

آیات مشابه به مجموعه آیاتی گفته می‌شوند که یک موضوع را با الفاظ و تعابیر مشابه بیان می‌کنند، لیکن از ...

مقدمه‌ای در اعجاز معنایی قرآن کریم

طیف کثیری از مفسران و متکلمان در مسئله اعجاز قرآن، تنها اعجاز بیانی، بلاغت و فصاحت قرآن را پررنگ کرده ...

حوزه‌های تمکّن ابلیس در خصوص انبیاء و اولیاء از دیدگاه علّامه طباطبایی ‏

انبیاء و اولیاء الهی که از مصادیق بارز بندگان مخلص خداوند هستند، طبق تصریح آیات قرآن مجید از دایره نفوذ ...

‏«توکّل» از منظر تفاسیر عرفانی

تصوف و عرفان از جریان‌های مهم اندیشه و سلوک در جهان اسلام به شمار می‌روند که عقاید و آداب برجسته ...

بررسی تحلیلی مصادیق نوآوری‌های تربیتی و آموزشی در قرآن کریم ‏

در این مقاله تلاش شده است سه محور از مصادیق نوآوری‌های تربیتی و آموزشی در قرآن کریم و مصادیق عینی ...

روش‌شناسی زرکشی در البرهان و مقایسه آن با روش سیوطی در الاتقان

کتاب «البرهان فی علوم القرآن» تألیف بدرالدین محمد بن عبدلله زرکشی، یکی از با ارزش‌ترین منابع علوم قرآن می‌باشد که ...

رویکردی دینی به مناسبات عدالت‎ ‎و کارآمدی نظام سیاسی

نوشته حاضر سعی دارد، عدالت اسلامی را در مفهوم شایسته سالاری و نقش آن را در کارآمدی نظام سیاسی با ...

نقد انواع نگرش‌ها به رابطه دین و نیازهای انسان بر اساس قرآن کریم ‏

مسئله نیازمندی انسان به دین، از مسائل جدید در حوزه دین شناسی می‌باشد که تکیه عمده آن بر تأثیرات دین ...

مفهوم شناسی بصیرت توحیدی در نظام معنایی قرآن کریم با رویکردی بر تفاسیر عرفانی ‏

قرآن کریم ابزارهایی را جهت شناخت حقیقی و دست یابی به معرفت دینی به انسان‌ها معرفی می‌نماید. از جمله این ...

گامی به سوی تحلیل محتوای آیات قرآن از منظر روان شناسی اجتماعی

قرآن کریم مردم را به سیر و گردش در روی زمین و مشاهده آفریده‌های جهان هستی و همچنین تفکر و ...

مهدویت و حکومت جهانی در قرآن

در این نوشتار برآنیم تا با بیان مجموعه‌ای از آیات و روایات، ویژگی‌هایی از ساختار حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) ...

تحلیل محتوای کتب درسی دوره پیش دانشگاهی از نظر میزان توجه به قرآن و مفاهیم قرآنی ‏

کتب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام‌های آموزشی محسوب می‌شود. به لحاظ این اهمیت ...

استراتژی اهل بیت(علیهم السلام) در برخورد با تفسیر به رأی

یکی از راه‌هایی که در طول تاریخ اسلام مورد استفاده برخی افراد و مکاتب جهت تفسیر قرآن بوده است، تفسیر ...

بررسی شخصیت رجالی ابن عقده و واکاوای مذهب او در کتب تاریخی

ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عقده، از جمله رجالیون برجسته و مشهور شیعی به شمار می‌آید که همچنان ...

بررسی مفهوم فقر از منظر قرآن و روایات ائمه اطهار(ع)

فقر یک پدیده نامطلوب اجتماعی است که وجود و گستردگی دامنه آن در جامعه به پیآمدهای زیان‌آور همه جانبه‌ای در ...

راهبردها و راهکارهای رسانه‌ای انس با قرآن در شرایط جنگ نرم ‏

هدف از این مقاله، بررسی راهبردها و راهکارهای رسانه‌ای انس با قرآن در شرایط جنگ نرم، می‌باشد. بدین منظور با ...

مقایسه تحلیلی نظام اخلاقی اسلام و اعراب جاهلی با سه رویکرد فرهنگی، تاریخی و زبان شناسی ‏

بر اساس شواهد متعددی تاریخی این نکته ثابت شده است که اخلاق در قبل از اسلام میان اعراب جاهلی وجود ...

جایگاه سنت در مقام استدلال

این مقاله در مقام آن است با بررسی محورهایی که ‏در دانش‌های اسلامی می‌توان از آن‌ها جایگاه سنت را در ...

بصیرت در قرآن با تکیه بر آیه 108 سوره یوسف

بصیرت در فرهنگ قرآنی، حالتی است که به انسان، توانایی درک درست حقایق و تحلیل واقعیت‌ها را می‌دهد. از این ...

نوگرایی در دانش تفسیر و بررسی دلایل آن

تحلیل روند تطور دانش تفسیر قرآن حاکی از میزان تحول اندیشه بشری در دوران معاصر است. به گونه‌ای که پیشرفت ...

شیخ طوسی و روش های نقد حدیث در تهذیبین

روایات معصومان (ع) به عنوان دومین منبع اساسی کشف و تبیین معارف الهی دین اسلام پس از قرآن، در مجموعه­ ...

جایگاه منابع مستفاد در فهم قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی

در طول 14 قرن، شاهد اختلاف آراء و عمل‌کردها در خصوص نحوه مراجعه به قرآن کریم و استنباط معارف از ...

بررسی مفهومی و مصداقی برکت از دیدگاه قرآن کریم

بحث دربارة برکت و بررسی مفاهیم و موارد استعمال آن در قرآن کریم می‌تواند راه گشای چگونگی استفاده صحیح و ...

مقایسه ملاک‌های گزینش روایات صحیح بخاری و الکافی

مجموعه‌های روایی موجود در جهان اسلام نظیر جوامع حدیثی امامیه و اهل سنت به دلیل اشتمال بر احادیث سرّه و ...

امنیت اقتصادی و راهکارهای تأمین آن در آموزه‌های قرآنی و روایی

امنیت از ضروری‌ترین نیازهای بشری در همۀ اعصار است و این نیاز در اندیشۀ اسلامی نیز یکی از ضروری‌ترین و ...

شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی

«تفسیر القرآن الکریم» تألیف شیخ محمود شلتوت از جمله تفاسیری است که حلقۀ اتصال بین تفاسیر سنتی و تفاسیر جدید ...

رویکردهای نوین تفسیری در شبه قاره هند؛ نقد و بررسی تفسیر «ترجمان القرآن»

رویکردهای نوین تفسیری در شبه قاره هند، حاصل تماس مستقیم یا غیرمستقیم با قدرت‌های استعماری غرب، در اواسط قرن نوزده ...

تحلیل و نقد آرای جان برتن درباره تدوین قرآن

جان برتن، قرآن‌پژوه انگلیسی معتقد است که: قرآنی که امروزه در دستان ماست، در عصر پیامبر(ص) و توسط آن حضرت ...

اصلاح و افساد در آموزه‌های قرآنی

قرآن کریم در بسیاری از آیات خود موضوع «اصلاح» و «افساد» و جریان‌هایی که منجر به پیدایش صلاح و فساد ...

تفسیر مقاتل بن سلیمان و جایگاه آن

تفسیر مقاتل بن سلیمان، یکی از اولین تفاسیر ترتیبی و مختصر نوشته شده در قرن دوم هجری و آمیزه‌ای از ...

تفسیر آیت‌الله طالقانی، خطابی فرهیخته و قرآنی

شخصیت آیت‌الله طالقانی و روش او در تفسیر قرآن، سبب اقبال گروه قابل توجهی از فرهیختگان به این تفسیر در ...

نگرش علامه طباطبایی به روایات ترتیب نزول

علامه طباطبایی(رحمة ا... علیه) از مفسران بزرگ شیعه، روایات ترتیب نزول را غیرقابل اعتماد می‌داند و معتقد است که باید ...

اِهلال‌ به مثابه شاخص در مطالعه پیوستار فرهنگی جاهلی - قرآنی

اهلال از شمار آن دسته از واژه‌های قرآنی است که در مقام نفی برخی از رسوم جاهلی در خصوص قربانی ...

مؤلف کتاب اسرار آل‌محمد(ص) بر ترازوی نقد

«کتاب سُلَیم بن قیس هلالی» - که ترجمۀ فارسی آن با نام «اسرار آل‌محمد(ص)» منتشر شده، مشتمل بر روایاتی در ...

حوزۀ معنایی نام‌های گناه در قرآن کریم و نقد ترجمه‌های فارسی بر اساس آن

در فرایند ترجمه قرآن کریم ترجمه واژگان کلیدی قرآنی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این واژگان نظام معنایی و ...

قرآن و شبهات یهودیان

قرآن کریم معجزه همیشه‌جاویدی است که تمامی انسان‌ها را جهت هدایت و دستیابی به طریق صحیح زندگی دعوت کرده است. ...

تفسیر به رأی؛ چیستی و چرایی

در بحث روش‌های تفسیری، مسئلۀ «تفسیر به رأی» پیوسته یکی از لغزشگاه‌های خطیر در امر تفسیر قرآن بوده است. خاستگاه ...

مبانی فقه‌الحدیثی ملاصدرا

حکیم الهی صدرالمتألهین - محمد شیرازی معروف به ملاصدرا - (م1050ق) از نادر فیلسوفانی است که در کنار به کار‌گیری ...

اجتهاد و روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسی در تفسیر البرهان

سید هاشم بحرانی، عالم اخباری قرن دوازدهم، در کتکان بحرین به دنیا آمد. بیشتر عمر خود را در آنجا سپری ...

روش تفسیری قاضی بیضاوی و جایگاه تفسیر وی

تفسیر بیضاوی یا انوار التنزیل و اسرار التأویل، یکی از تفاسیر مختصر، مفید و بسیار مشهور قرن هشتم ق. است. ...

ارزیابی ادله موافقان و مخالفان روش تفسیر علمی قرآن کریم

تلقی رایج از تفسیر علمی، تفسیری است که از اصطلاحات علمی در تفسیر قرآن کریم استفاده شده و مفسّر در ...

پایه‌های مرجعیت دینی در آیات و روایات

یکی از مسائل مهم در حوزۀ دین‌پژوهی، بحث مرجعیت دینی است. به موجب آن، کسانی که اطلاعات علمی در مسائل ...

جستاری بر جایگاه حدیثی امام رضا(ع) در منابع فریقین (با محوریت فراوانی و گستردگی موضوعی روایت‌ها)

روایت‌های امام رضا(ع) که در قالب احادیث، مناظره‌ها و مباحث علمی سامان یافته، در منابع حدیثی از اهمیت و امتیاز ...

سرچشمه‌‌‌‌‌‌‌‌های متنی کهن؛ سیری در منابع تفسیر نعمانی

رساله‌‌‌‌‌‌‌‌ مشهور به تفسیر نعمانی، رساله‌‌‌‌‌‌‌‌ای در علوم قرآنی است که در آن افزون بر مباحث قرآن‌‌‌‌‌‌‌‌شناختی، برخی موضوعات کلامی ...

سند تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)

انتساب تفسیر امام حسن عسکری(ع) در بین علما، همواره محل بحث و اختلاف‌نظر بوده است. یکی از دلایل مهم مخالفان ...

بررسی سنت استدراج در قرآن و میراث تفسیری

قرآن کریم در نقل سرگذشت فردی انسان و نیز اقوام و تمدن‌‌های گذشته، از حوادثی یاد می‌‌کند که به مثابه ...