بیست و نهمین شماره از دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق(ع) به زیور طبع آراسته ...
دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث
معاونت پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)
شماره نخست از دور دوازدهم دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی «مطالعات قرآن و حدیث»، به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق(ع)، مدیر ...
شماره بیستویکم دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث به صاحب امتیازی دانشگاه امام صادق (ع)، مدیر مسئولی ...
نگرش جامعگرایانه در تفسیر قرآن و کشف شبکه معنایی آیات در گرو بهرهگیری از روشهای سنتی و رهاورد دانشهای نوینی ...
با نگرشی به مباحث قابل طرح درباره صحابی از قبیل عدالت، تعداد، دستهبندی ها و ارتداد می توان دریافت که ...
امربهمعروف و نهی از منکر از احکام واجب و جزء وظایف مسلمانان است؛ با این وجود، دلایل متعددی مانع اجرای ...
این نوشتار، جستاری است درباره «نظامسازی» در اندیشه تفسیری رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیتالله خامنهای، که یکی از ارکان ...
نگاه معناشناختی به متن و تحلیل معنایی واژگان آن، یکی از راه های دستیابی به دقایق معنا و پی بردن ...
بر پایه اندیشه شیعه، فعل معصوم یکی از منابع استنباط آموزه های دینی است که به دلیل عدم شناخت ابعاد ...
آیۀ 69 سورۀ احزاب مؤمنان را از تکرار آنچه موجب آزار موسی میشد، نهی میکند: «یا أَیهَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا ...
دولت بهعنوان یک نهاد سیاستگذار نقش بسیار بارزی در تحقق اهداف اقتصادی دارد. در هنگام سیاستگذاری رهیافتهای متعددی توسط دولتها ...
با بررسی در پیشینه اصطلاح «الخلفاء الراشدون» در منابع اهل سنت و شیعه این مطلب دریافت می گردد که این ...
ریشهشناسی ارتباطی تنگاتنگ با آگاهی از تحولات تاریخی یک زبان دارد، چراکه بعدازاین تحولات زبانی، واژگان دستخوش تغییراتی شده که ...
بررسی روششناسی تفسیر موضوعی، نقش بسزایی در تعیین اقسام آن دارد. این پرسش که تفسیر موضوعی در بررسی تطبیقی با ...
برای تولید علم در هر یک از رشته های علوم انسانی ویژگیهای انسان، ظرفیتهای خاص او و عوامل تکامل و ...
کتاب «الکافی» کهنترین جامع حدیثی در میان کتب اربعه است. تألیف این کتاب در ایام غیبت صغری بوده و محدث ...
ماده عزم حامل مفهومی کلیدی در تاریخ فرهنگ اسلامی است که کاربردهای آن در 9 آیه از قرآن کریم، در ...
دعائم الاسلام نام مجموعهای است حدیثی که مؤلف آن ابوحنیفه نعمان بن محمد از دانشمندان قرن چهارم است. از ویژگیهای ...
جریان سلفی - تکفیری وهابیت فرقهای از فرق اهل سنت است. شکلگیری این فرقه با اندیشههای احمد بن حنبل نظاممند ...
بررسی تحولات صورت گرفته در خصوص گسترش قرائات در بومهای مختلف و شیوع اختلافات و کثرت قُراء مشهوری که قرائتی ...
یکی از مهمترین جوامع رجالی معاصر، قاموس الرجال تألیف محمد تقی شوشتری است. این کتاب رجالی، در واقع نقدی بر ...
شناخت قرائت صحیح قرآن کریم از میان قرائتهای مختلف نه تنها به عنوان یک بحث نظری در علوم قرآنی، بلکه ...
از شایسته ترین کارها، برآوردن نیازهای نیازمندان است. اما یکی از بایستههای پژوهشی، بررسی اولویتها در انفاق است. برای مثال ...
فقه اللغة واژگان قرآن بر خلاف برخی از شاخههای علوم قرآنی در همان پارادایم سنتی خود تنفس میکند. حتا واژگان ...
رهیافت تاریخی در کنار شناخت بسترهای مختلف جامعه، عهدهدار نمایاندن فرازها و فرودهاست. دستیابی به سیر تطور یک اندیشه و ...
هر زبانی قبل از هر چیز از واژگان تشکیل شدهاند و واژگان از مهم ترین عناصر انتقال معنا میباشند و ...
مسأله اهانت به اولیاء الهی و تکرار چندین باره این امر یکی از مسائل مبتلا به کنونی جوامع اسلامی است. ...
آیه 28 سوره توبه مهمترین مستمسک حکم منع ورود مشرکان به مساجد و اماکن مقدس از سوی مفسران و فقیهان ...
تحقق یک مطالعۀ میان رشته ای صحیح در گرو ایجاد همسنخی و مجانست میان رشته های درگیر در آن است. ...
اختلاف قرائات قرآنی در برخی از آیات الاحکام، باعث اختلاف در برداشت و فهم مفسران و فقها شده است. در ...
تردیدی در اهمیت برقراری نماز جمعه در اصلاح فرد و اجتماع وجود ندارد. حکم تکلیفی این امر الهی در اذهان ...
قرائت قرآن، یکی از مهمترین مسائل تاریخ قرآن کریم است، درباره زمان پیدایش اختلاف قرائات، انتساب آن به پیامبر یا ...
احادیث معصومین(ع) همانند قرآن، محکم و متشابه دارند. برخی از احادیث اعتقادی، مفادی شبههانگیز و ظاهری غیرقابلقبول دارند که شارحان ...
پدیده وضع در روایات موجب شده است تا در بررسی روایات به سادگی به قبول روایات نپرداخته و با معیارهای ...
یکی از مهمترین استنادات قرآنی در فطری بودن معارف دینی، آیه 172 اعراف «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى» است که می ...
نهج البلاغه به عنوان یک میراث حدیثی مکتوب اهمیت فراوانی در فرهنگ اسلامی دارد. یکی از مهمترین ابزارها برای فهم ...
مستشرقان در مواجهه با مسائل تاریخ قرآن، دو رویکرد کلی- مثبت و منفی- داشتهاند. این نوشتار بر آن است ...
از شیوه های نوین مطرح در زبانشناسی که در آن به مطالعه علمی معنا میپردازند، علم معناشناسی است. در معناشناسی ...
«تدبّر» از جمله مفاهیم کلیدی در قرآن کریم به شمار میآید که با استناد به آیه 29 سوره ص ...
خروج سفیانی از علائم ظهور مهدی موعود(عج) است که روایات پرشمار مربوط به آن در مصادر روایی فریقین یافت میشوند. ...
قرآن کریم به عنوان آخرین و در عین حال کاملترین برنامه الهی در گستره ارتباطات انسانی از ظرفیت دلالتهای غیرلفظی(حالات ...
«لقاء الله» منتهای حرکت آدمی، و روح همه تعالیم و معارف الهی است. اما به رغم اشباع این بحث از ...
با توجه به اهمیت و جایگاه محوری اسم «ربّ» در نظام معنایی قرآن کریم، در این مقاله با نگاهی تاریخی ...
کمیتگرایی و مشغول شدن به ظاهر، یکی از آسیبهای جدی در پرداختن به تعالیم اسلامی محسوب میشود؛ مقولهای که از ...
یکی از کنیههای امیرالمؤمنین علی (ع)، «ابو تراب» است که مطابق روایات مربوط، آن حضرت، اول بار توسط نبی مکرّم ...
روش طبقهبندی احادیث متأثر از نظام طبقهبندی در هر دورهای است که مؤلفان کتب با در نظر گرفتن روشهای مرسوم ...
در دهکده جهانی معاصر، سبکها و شیوههای متعددی برای زندگی همسران مطابق با ادیان، علوم، سلایق، آداب، رسوم و فرهنگهای ...
مسأله «انتظار فرج امام قائم» به معنای «انتظار فرج امام غائب»، یکی از مفاهیمی است که بویژه پس از آغاز ...
آیه 24 سوره نساء که به «آیه متعه» نیز معروف است، از جمله آیات پربحث و مناقشه میان مفسران شیعه ...
شهید سید محمد باقر صدر از معدود اندیشمندانی شمرده میشود که در زمینه تفسیر موضوعی قرآن کریم اقدام به نظریهپردازی ...
مقاله حاضر به یکی از مسایل إلاهیات اجتماعی با عنوان تمثیلهای جامعهشناسانه پرداخته است. إلاهیات اجتماعی به رشتهای اطلاق میشود ...
اختلاف روش و نوع بهرهگیری از منابع تفسیری، موجب پدید آمدن تفاسیر گوناگون شده است. روش غالب مفسران، تفسیر ترتیبی ...
برخی روایات ائمه اطهار(ع) از سوی منتقدان مذهب جعفری حمل بر تحریف قرآن کریم شده است. در این میان روایات ...
تفسیر صحیح آیات کلام الله مجید، همواره و در طول تاریخ اسلام تا به حال، یکی از ضرورتهای جامعه اسلامی ...
مقاله حاضر در دو بخش به بررسی سابقه اهانت به اولیاء الهی در حدیث و روایات تاریخی و نیز سیره ...
کتاب نزهة الناظر و تنبیه الخاطر از جمله آثار روایی کهن شیعی است. عالمان شیعه از دیرباز، در عین توجه ...
به علت آمیخته شدن اخبار سرّه و ناسره در روایت تاریخی کربلا،اظهار نظر در این خصوص سخت دشوار شده و ...
حدیث «یَکُونُ بَعْدِی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَة» از مهمترین احادیث بحث امامت است که علاوه بر منابع شیعی، در منابع اهل سنّت ...
چگونگی چینش آیات در کنار یکدیگر از دیرباز مورد توجّه دانشمندان اسلامی در اعصار مختلف بوده است. دانشمندانِ نخستین از ...
ابن جریر طبری صاحب تفسیر «جامع البیان عن آی القرآن» در تفسیر آیات به مسئله اختلاف قرائات توجه داشته و ...
قرآن کریم دستورالعمل زندگی بشر تا روز رستاخیز است و لذا باید همواره پاسخگوی نیازهای وی باشد. لازمة این غرض، ...
در مواجهه با قرآن کریم و تدبّر در آن پیش فرضها و پیش فهمها نقش آفرین است. اعتقاد به عدم ...
«صلح» به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در مطالعات سیاسی و اجتماعی مورد توجه اندیشمندان بسیاری در این حوزه قرار ...
قرآن کریم نامهای دوستانه، از سوی خالق هستی است که ظرائف، لطائف و اشارات عمیقی برای هدایت، رشد و کمال ...
در راه فهم روایات نیاز به روش صحیح علمی وجود دارد که آن را فقهالحدیث مینامیم. فهم متون احادیث، بدون ...
هدف از این مقاله بررسی کنش گفتهپردازی در روایت «حضرت آدم» از کتاب «قصههای قرآن» است. تلاش این است تا ...
کتابت قرآن کریم در زمان پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان از مباحث مهم تاریخ قرآن است که همواره ...
یکی از پدیدههایی که در جهان اسلام رخ نموده، پدیده غلوّ است. این پدیده از جهات متعددی دارای اثراتی در ...
در بین نظرات مختلفی که در حوزه ماهیت حروف مقطعه ارائه شده است، نظر فخر رازی بر روابط معنایی بین ...
یکی از برجستهترین خاورشناسان شیعه پژوه معاصر، «اتان کولبرگ» است. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی کولبرگ و آثار ...
با نظر به اهمیت جایگاه خانواده در تعلیم و تربیت، پذیرش این مسئله که هنوز این نهاد مقدس به کارکردهای ...
خلافت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) و در اختیار گرفتن آن توسط خلفای پیش از امام علی(ع)، موضوعی چالش برانگیز ...
نخستین گام در تحقق کارآمدی و ثمربخشی هر تحقیق و پژوهشی، شناخت ابعاد مختلف آن است. در این میان، شناخت ...
شادی و نشاط از جمله نیازهای روحی و روانی انسان است که در جنبههای مختلف حیات وی ایفای نقش میکند. ...
«استعاره» به عنوان مهمترین نوع مجاز و ساختارهای بیانی دارای اهمیت و جایگاه والای معرفتی و زیباشناختی است. در حوزه ...
مقاله «تشیع و قرآن» اثر مستشرق یهودی «بارآشر» است، که با تأکید بر برخی اقوال ناصواب و برجسته نمودن بعضی ...
شناخت دانش وقف و ابتدا و ارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است؛ یکی آنکه دانش وقف و ...
از روش های نوین تحقیق و پژوهش در قرآن کریم، معناشناسی واژه های قرآنی است. در این نگرش، پس از ...
اصطلاح «سیاق» و استفاده از آن در علم تفسیر، در طول تاریخ تفسیر با رشد آرامی مواجه بوده است، ولی ...
در کتب معتبر حدیثی، متنی از امام رضا(ع) با موضوع تشریح اصول و مبانی دین اسلام نقل شده است که ...
از گذشته دور قرآنپژوهان و مفسّران از روشهای تفسیری گوناگونی که در طول سالیان بلند از مواجهه با فهم خطاب ...
معناشناسی واژههای قرآن یکی از اساسیترین پایههای فهم و تفسیر دقیق قرآن است. دستیابی به معنای یک واژه در قرآن ...
امروزه ارتباطات و تبلیغات مهمترین بستر انتقال و ترویج فکر، فرهنگ، ارزشها و هرگونه پیام به دیگران است و همه ...
از «حسن بن صالح بن حی» به عنوان یکی از بزرگان و مؤسسان فرقه «بُتریه»، از شاخههای شیعیان زیدی مذهب ...
نگرشهای متفاوت به داستان آفرینش انسان، با تنوع روایات، گرایشهای گوناگونی را در حوزه مباحث درون دینی و حتی برون ...
«قیّوم» یکی از اسماء جلاله خداوند متعال در قرآن کریم است که به علت قرار گرفتن در آیه مشهور آیةالکرسی ...
در قرآن کریم تأکید فراوانی بر حرفه آموزی، کسب روزی حلال و تلاش برای خودکفایی شده است که دستیابی به ...
جایگاه برجسته شیخ صدوق در منابع حدیثی شیعه بر همگان آشکار است و روایاتی که وی از میان اصول و ...
سورههای قرآن از مجموعهی آیات به هم پیوسته تشکیل شده است که بین آنها انواع ارتباطهای لغوی، دستوری و منطقی ...
معناشناسی بخشی از دانش زبانشناسی یا شاخهای مستقل از آن است که از رهگذر آن میتوان به تحلیل معنای واژهها ...
«حبط اعمال» یکی از مهمترین و رایجترین مشکلات و موانع به ثمر رسیدن و ذخیره شدن اعمال انسان در جهان ...
بسیاری از روایات تفسیری ائمه اطهار(ع) در پی تفسیر آیات قرآن نیست، بلکه در پی تطبیق آن بر برخی از ...
در دو حوزه میتوان به نقد حدیث پرداخت؛ حوزه متن و سند. در خصوص نقد سندی حدیث تلاشهای متعددی در ...
ذکر، دعا و عبادت از جنبههای مهم انس با قرآن هستند که هر سه جنبه تربیتی داشته و در تمامی ...
از آنجا که قدوس صفت خداوند است و تقدیس مطلق، تنها شایسته خداوند است، قداست هر چیزی نیز از خداوند ...
تفسیر به معنای بیان معانی آیات قرآنی و کشف مقاصد و مدالیل آن، از نخستین اشتغالات علمی مسلمانان است و ...
نظریه انسانشناسانه «آبراهام مازلو» که به نظریه «انگیزههای انسانی» معروف است، اثر بخشی ویژهای در حوزههای نظری و عملی این ...
آیات مشابه به مجموعه آیاتی گفته میشوند که یک موضوع را با الفاظ و تعابیر مشابه بیان میکنند، لیکن از ...
طیف کثیری از مفسران و متکلمان در مسئله اعجاز قرآن، تنها اعجاز بیانی، بلاغت و فصاحت قرآن را پررنگ کرده ...
انبیاء و اولیاء الهی که از مصادیق بارز بندگان مخلص خداوند هستند، طبق تصریح آیات قرآن مجید از دایره نفوذ ...
تصوف و عرفان از جریانهای مهم اندیشه و سلوک در جهان اسلام به شمار میروند که عقاید و آداب برجسته ...
در این مقاله تلاش شده است سه محور از مصادیق نوآوریهای تربیتی و آموزشی در قرآن کریم و مصادیق عینی ...
کتاب «البرهان فی علوم القرآن» تألیف بدرالدین محمد بن عبدلله زرکشی، یکی از با ارزشترین منابع علوم قرآن میباشد که ...
نوشته حاضر سعی دارد، عدالت اسلامی را در مفهوم شایسته سالاری و نقش آن را در کارآمدی نظام سیاسی با ...
مسئله نیازمندی انسان به دین، از مسائل جدید در حوزه دین شناسی میباشد که تکیه عمده آن بر تأثیرات دین ...
قرآن کریم ابزارهایی را جهت شناخت حقیقی و دست یابی به معرفت دینی به انسانها معرفی مینماید. از جمله این ...
قرآن کریم مردم را به سیر و گردش در روی زمین و مشاهده آفریدههای جهان هستی و همچنین تفکر و ...
در این نوشتار برآنیم تا با بیان مجموعهای از آیات و روایات، ویژگیهایی از ساختار حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) ...
کتب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظامهای آموزشی محسوب میشود. به لحاظ این اهمیت ...
یکی از راههایی که در طول تاریخ اسلام مورد استفاده برخی افراد و مکاتب جهت تفسیر قرآن بوده است، تفسیر ...
ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عقده، از جمله رجالیون برجسته و مشهور شیعی به شمار میآید که همچنان ...
فقر یک پدیده نامطلوب اجتماعی است که وجود و گستردگی دامنه آن در جامعه به پیآمدهای زیانآور همه جانبهای در ...
هدف از این مقاله، بررسی راهبردها و راهکارهای رسانهای انس با قرآن در شرایط جنگ نرم، میباشد. بدین منظور با ...
بر اساس شواهد متعددی تاریخی این نکته ثابت شده است که اخلاق در قبل از اسلام میان اعراب جاهلی وجود ...
این مقاله در مقام آن است با بررسی محورهایی که در دانشهای اسلامی میتوان از آنها جایگاه سنت را در ...
بصیرت در فرهنگ قرآنی، حالتی است که به انسان، توانایی درک درست حقایق و تحلیل واقعیتها را میدهد. از این ...
تحلیل روند تطور دانش تفسیر قرآن حاکی از میزان تحول اندیشه بشری در دوران معاصر است. به گونهای که پیشرفت ...
روایات معصومان (ع) به عنوان دومین منبع اساسی کشف و تبیین معارف الهی دین اسلام پس از قرآن، در مجموعه ...
در طول 14 قرن، شاهد اختلاف آراء و عملکردها در خصوص نحوه مراجعه به قرآن کریم و استنباط معارف از ...
بحث دربارة برکت و بررسی مفاهیم و موارد استعمال آن در قرآن کریم میتواند راه گشای چگونگی استفاده صحیح و ...
مجموعههای روایی موجود در جهان اسلام نظیر جوامع حدیثی امامیه و اهل سنت به دلیل اشتمال بر احادیث سرّه و ...
امنیت از ضروریترین نیازهای بشری در همۀ اعصار است و این نیاز در اندیشۀ اسلامی نیز یکی از ضروریترین و ...
«تفسیر القرآن الکریم» تألیف شیخ محمود شلتوت از جمله تفاسیری است که حلقۀ اتصال بین تفاسیر سنتی و تفاسیر جدید ...
رویکردهای نوین تفسیری در شبه قاره هند، حاصل تماس مستقیم یا غیرمستقیم با قدرتهای استعماری غرب، در اواسط قرن نوزده ...
جان برتن، قرآنپژوه انگلیسی معتقد است که:
قرآنی که امروزه در دستان ماست، در عصر پیامبر(ص) و توسط آن حضرت ...
قرآن کریم در بسیاری از آیات خود موضوع «اصلاح» و «افساد» و جریانهایی که منجر به پیدایش صلاح و فساد ...
تفسیر مقاتل بن سلیمان، یکی از اولین تفاسیر ترتیبی و مختصر نوشته شده در قرن دوم هجری و آمیزهای از ...
شخصیت آیتالله طالقانی و روش او در تفسیر قرآن، سبب اقبال گروه قابل توجهی از فرهیختگان به این تفسیر در ...
علامه طباطبایی(رحمة ا... علیه) از مفسران بزرگ شیعه، روایات ترتیب نزول را غیرقابل اعتماد میداند و معتقد است که باید ...
اهلال از شمار آن دسته از واژههای قرآنی است که در مقام نفی برخی از رسوم جاهلی در خصوص قربانی ...
«کتاب سُلَیم بن قیس هلالی» - که ترجمۀ فارسی آن با نام «اسرار آلمحمد(ص)» منتشر شده، مشتمل بر روایاتی در ...
در فرایند ترجمه قرآن کریم ترجمه واژگان کلیدی قرآنی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این واژگان نظام معنایی و ...
قرآن کریم معجزه همیشهجاویدی است که تمامی انسانها را جهت هدایت و دستیابی به طریق صحیح زندگی دعوت کرده است. ...
در بحث روشهای تفسیری، مسئلۀ «تفسیر به رأی» پیوسته یکی از لغزشگاههای خطیر در امر تفسیر قرآن بوده است. خاستگاه ...
حکیم الهی صدرالمتألهین - محمد شیرازی معروف به ملاصدرا - (م1050ق) از نادر فیلسوفانی است که در کنار به کارگیری ...
سید هاشم بحرانی، عالم اخباری قرن دوازدهم، در کتکان بحرین به دنیا آمد. بیشتر عمر خود را در آنجا سپری ...
تفسیر بیضاوی یا انوار التنزیل و اسرار التأویل، یکی از تفاسیر مختصر، مفید و بسیار مشهور قرن هشتم ق. است. ...
تلقی رایج از تفسیر علمی، تفسیری است که از اصطلاحات علمی در تفسیر قرآن کریم استفاده شده و مفسّر در ...
یکی از مسائل مهم در حوزۀ دینپژوهی، بحث مرجعیت دینی است. به موجب آن، کسانی که اطلاعات علمی در مسائل ...
روایتهای امام رضا(ع) که در قالب احادیث، مناظرهها و مباحث علمی سامان یافته، در منابع حدیثی از اهمیت و امتیاز ...
رساله مشهور به تفسیر نعمانی، رسالهای در علوم قرآنی است که در آن افزون بر مباحث قرآنشناختی، برخی موضوعات کلامی ...
انتساب تفسیر امام حسن عسکری(ع) در بین علما، همواره محل بحث و اختلافنظر بوده است. یکی از دلایل مهم مخالفان ...
قرآن کریم در نقل سرگذشت فردی انسان و نیز اقوام و تمدنهای گذشته، از حوادثی یاد میکند که به مثابه ...