پژوهشی دربارۀ منع ورود مشرکان به مکه در پرتو آخرمانَزَل بودن سورۀ مائده

نشریه : مطالعات قرآن و حدیث

نویسنده : پديدآورنده : امیر احمدنژاد
پديدآورنده : زهرا کلباسی

چکیده :

آیه 28 سوره توبه مهمترین مستمسک حکم منع ورود مشرکان به مساجد و اماکن مقدس از سوی مفسران و فقیهان بوده ­است. برخی فقیهان دلایل دیگری در اقامۀ این حکم نیز ارائه کردند که از سوی گروه دیگری از ایشان مورد نقد و رد واقع شده ­است. آیه 28 توبه نیز، علاوه بر آنکه دلالتی بر نجاست ذاتی غیر مسلمانان ندارد، با آیه 2 مائده که آخرین سورۀ نازلۀ قرآن است و جواز سفر مشرکان به مکه و لزوم حفظ امنیت آنان را صادر نموده، در تعارض است. واکاوی در سیاق آیات هر دو سوره نشانگر آن است که در سورۀ توبه تنها مشرکان حربی از ورود به مسجدالحرام منع شده­ و در سورۀ مائده جواز ورود مشرکان غیر حربی صادر شده ­است. از دیگر سو جریان شناسیِ شکل گیری حکمِ مشهور منعِ ورود مشرکان به مساجد در فقه فریقین، نشانگر آن است که این فتوی نخستین بار توسط خلیفۀ دوم صادر شده که با پیروی عمربن عبدالعزیز و برخی از خلفای عباسی از فرمان او، به شروط عمریه مشهور گردیده و به تدریج در میان فقهای شیعه و سنی شهرت یافته ­است.