شیخ بهایی(953 ـ 1030 ق)

بهاء الدین محمّد بن حسین بن عبد الصمد حارثی هَمْدانی عاملی، فقیه، محدّث، متکلّم، مفسّر، منجّم، ریاضی دان، ادیب و شاعر، از معروف ترین علمای شیعه در قرن دهم و یازدهم هجری است.[۱] پدر وی، از علما بود[۲] و نسب از حارث همدانی از اصحاب امام علی(ع) دارد. وی در سال ۹۵۳ ق در روستای جبل عامل در جنوب لبنان به دنیا آمد. در هفت سالگی به همراه پدر، راهی ایران شد. نخست، در محضر پدرش عزّ الدین حسین (م ۹۸۵ ق)، علوم مقدماتی را فرا گرفت؛ سپس منطق را از ملّا عبد اللّٰه یزدی، فقه را از شیخ عبد العال بن علی عاملی کَرکی، ریاضیات را از ملّا علی مدرّس، طب را از عماد الدین محمود نطاسی شیرازی و فلسفه را از احمد کجایی گیلانی، فرا گرفت و از محضر استادان بسیاری علم آموخت. مؤسّس چندین مرکز علمی و رئیس و شیخ الإسلام اصفهان بود و نزد شاه عبّاس صفوی، منزلت و جایگاه ویژه ای داشت.[۳] وی در سال ۱۰۳۰[۴] یا ۱۰۳۱ ق [۵] در گذشت و در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) مدفون شد.

مکانت حدیثی

شیخ بهایی، در سلسله اجازات روایی محدّثان امامی قرن یازدهم قرار دارد و طرق بسیاری از اجازات محدّثان قرن های گذشته به او ختم می شوند.[۶] او از برخی علمای اهل سنّت، چون محمّد بن محمّد مقدسی نیز نقل روایت کرده است. شاگردان بسیاری از وی اخذ و اجازه روایت کرده اند که برخی از آنان عبارت اند از: علّامه محمّدتقی مجلسی، سید علیخان مدنی شیرازی، بدیع الزمان قهپایی، ملّا خلیل غازی قزوینی، سید شرف الدین شولستانی، فیض کاشانی، ملّا صدرا شیرازی و سلطان العلما سید حسین حسینی مرعشی. علمای رجال و تراجم نگاران، مقام علمی و معنوی و فضائل اخلاقی او را به بزرگی، فضیلت و عظمت یاد کرده اند.[۷]

آثار حدیثی

با توجّه به ذو فنون بودن شیخ بهایی در بیشتر رشته های معقول و منقول، وی آثار فراوانی در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی و ادعیه، تألیف کرده است. برخی آثار حدیثی وی عبارت اند از: حبل المتین؛شرح کتاب من لایحضره الفقیه؛ حاشیه بر کتاب من لایحضره الفقیه؛ حدائق الصالحین؛ ترجمه رساله امامیه؛ الأربعون حدیثاً و نیز مفتاح الفلاح.[۸]

[۱] . جامع الرواة: ج۲ ص۱۰۰.

[۲] . ریحانة الأدب: ج۳ ص۳۰۳، لؤلؤة البحرین: ص ص۲۵.

[۳] . لؤلؤة البحرین: ص۱۹.

[۴] . أعیان الشیعة: ج۹ ص۲۳۴، ریحانة الأدب: ج۳ ص۳۱۹.

[۵] . لؤلؤة البحرین: ص۲۲.

[۶] . روضات الجنّات: ج۷ ص۶۰.

[۷] . جامع الرواة : ج۲ ص۱۰۰، أعیان الشیعة: ج۹ ص۲۳۴ و ۲۳۵، ریاض العلماء: ج۵ ص۸۸، روضات الجنّات: ج۷ ص۵۶، لؤلؤة البحرین: ص۱۸.

[۸] . معجم رجال الحدیث: ۱۶ ۱۱ ش۱۰۵۷۰، تنقیح المقال: ج۳ ص۱۰۷ ش۱۰۵۹۷.