ابن حجر عسقلانی(773 ـ 852 ق)

وی به سال ۷۷۳ ق در مصر به دنیا آمد.[۱] اصل وی از قابس تونس است، ولی برخی از خانواده وی به عسقلان فلسطین، سفر کردند. ابن حجر، لقب یکی از اجداد او بود.[۲] سال ۷۸۵ ق، با وصی خود به مکّه رفت و مدّت یک سال در آن جا اقامت گزید و علم حدیث را نزد محمّد بن عبداللّٰه بن ظهیره آموخت.[۳] پس از آن، به مصر بازگشت. وی از والیان و قضات مصر بود. در شهرهای مکّه، شام، قوص، یمن، عدن، اسکندریه و شهرهای مصر، نزد استادان به فراگیری حدیث پرداخت.[۴] او در سال ۸۵۲ ق، در مصر درگذشت[۵]

مکانت حدیثی

سخاوی، تعداد مشایخ حدیثی ابن حجر را ۶۳۰ تن ذکر کرده است.[۶] مهم ترین استادان وی بدین قرارند: ابراهیم بن احمد بن عبد الواحد تنوخی، ابراهیم بن موسی بن ایوب اُبناسی، عمر بن علی بن احمد انصاری اندلسی، معروف به ابن ملقن و عمر بن رسلان بن نصیر کنانی. همچنین شمار بسیاری از محدّثان در شهرهای مختلف، از ابن حجر استماع و اخذ حدیث کرده اند که دو تن از آن ها عبارت اند از: محمّد بن عبدالرحمان بن ابی بکر سخاوی و ابن فهد مکّی.[۷] علمای رجال و تراجم، او را با تعابیری چون «حافظ العصر»، «شیخ الإسلام»، «امیرالمؤمنین فی الحدیث» و مانند آن، توصیف کرده اند.[۸] سیوطی درباره او گفته است: باب حافظان حدیث و ائمّه جرح و تعدیل، پس از ابن حجر، بسته شد و این علم، به وی خاتمه یافت.[۹]

آثار حدیثی

ابن حجر، در بیشتر علوم اسلامی، دارای آثار و نگاشته هایی است. شاگرد او، سخاوی، ۲۷۳ عنوان از آثارش را یاد کرده است.[۱۰] ازجمله آثار اوست: فتح الباری بشرح صحیح البخاری. مقدّمه کتاب به نام هدی الساری لمقدّمة فتح الباری، در ده فصل، تنظیم شده و بهترین شرح بر صحیح البخاری به شمار می آید؛ همچنین اللئالی المنثورة فی الأحادیث المشهورة و الإصابة فی تمییز الصحابة که یکی از مهم ترین کتاب های او در علم رجال به شمار می آید. کتاب های تهذیب التهذیب؛ تقریب التهذیب؛ لسان المیزان؛ نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر؛ الدرایة فی تخریج أحادیث الهدایة؛ نخبة الفکر فی مصطلح أهل الأثر؛[۱۱] تبصیر المتنبه بتحریر المشتبه و نیز بلوغ المرام من أدلّة الأحکام از دیگر کتاب های او هستند که کتاب اخیر حاوی یکهزار و ۵۶۹ حدیث در ضمن ابواب فقهی است.

[۱] . تهذیب التهذیب : ج۱ ص۴۸، موسوعة طبقات الفقهاء : ج۹ ص۴۶ ش۲۸۷۴.

[۲] . تهذیب التهذیب : ج۱ ص۴۸، الضوء اللامع : ج۲ ص۳۶.

[۳] . الضوء اللامع : همان .

[۴] . رفع الإصر : ص۸۷، الجواهر و الدُّرَر : ج۱ ص۱۴۷ تا ۱۵۶. ص۱۴۷ تا ،۱۵۶ الجواهر و الدُّرَر : ج۲ ص۶۱۷ و ۶۱۹.

[۵] . تقریب التهذیب، مقدّمه : ج۱ ص۱۲، شذرات الذهب : ج۷ ص۲۷۰.

[۶] . الجواهر و الدرر : ج۱ ص۲۴۰.

[۷] . ابن حجر العسقلانی و دراسة مصنّفاته : ج۱ ص ص۱۴۸ تا ۱۵۵ و ص۱۷۰، الضوء اللامع لاهل القرنالتاسع : ج۲ ص۳۷، شذرات الذهب : ج۷ ص۲۷۱.

[۸] . النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة : ج۸ ص۵۳۲، شذرات الذهب : ج۷ ص۲۷۰، منهج الحافظ ابن حجر العسقلانی فی العقیدة من خلال کتابه «فتح الباری» : ج۱ ص۹۲-۹۶.

[۹] . طبقات الحفّاظ : ص۵۵۳ ش۱۱۹۰.

[۱۰] . الجواهر و الدّرر : ج۱ ص۶۵۹ - ۶۹۶.

[۱۱] . تهذیب التهذیب، مقدّمه : ج۱ ص۵۳-۵۶، منهج الحافظ ابن حجر العسقلانی فی العقیدة من خلال کتابه «فتح الباری» : ج۱ ص۱۱۵-۱۲۳.