چهار شنبه 8/3/87
راوی: عضو پژوهشكدۀ علوم و معارف حدیث، در مقاله ای، روش شناسی فقه الحدیثی شیخ بهایی را با تاكید بر كتاب «مشرق الشمسین » تبیین كرده است.
به گزارش راوی: حجة الاسلام و المسلمین علی راد، در معرفی مقالۀ خود با اشاره به كتاب «مشرق الشمسین» گفت: مشرق الشمسین به سبب بلندای مکانت علمی شیخ بهایی، همچنین برخورداری از اتقان علمی، از دیر باز مورد توجه دانشمندان شیعی بوده و هست. بسیاری از فقها و بزرگان شیعی بر این کتاب تعلیقه و حاشیه زده اند. موضوع کتاب مشرق الشمسین، احادیث احکام است. روایاتی که در باب طهارت جنبۀ حکمی ـ فقهی دارند، در این کتاب گزارش و بررسی فقهی شده است.
وی افزود: چون در این کتاب، روایات حکمی باب طهارت به شکلی جامع مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است، تصمیم گرفتیم روش فقه الحدیثی شیخ بهایی در تعامل با روایات حکمی باب طهارت را، همراه با نمونه های عینی آن ارائه كنیم.
[عضو پژوهشکدۀ علوم و معارف حدیث]
راد، در باب روش فقه الحدیثی شیخ بهایی در این كتاب گفت: شیخ بهایی در مشرق الشمسین در مباحث فقه الحدیثی دارای نظام منطقی و روش خاص در فقه الحدیث است. این نظام منطقی حاوی دقت های ویژه و نو آوری های بدیع در تحلیل احادیث است.
وی، وجوه برجستۀ روش شناسی فقه الحدیثی شیخ بهایی را ذكر كرد و افزود: اول، گزارش آماری روایات همراه با یادکرد دقیق منابع، دوم، توجه دقیق به مباحث ادبی و معنا شناختی روایات و تحلیل معنا شناختی روایات، از جملۀ این موارد است.
عضو پژوهشكدۀ علوم و معارف حدیث گفت : وی، در معنا شناسی روایت از لغت «عرب» و شعر جاهلی بهره می جوید و سعی دارد با توجه به منابع کهن لغوی، واژگان کلیدی و بنیادین هر روایت را تبیین و تحلیل می نماید. در این تحلیل به ساختار بیانی روایت نیز توجه دارد. توجه وی به داده های تاریخی در تحلیل و تفسیر روایت قابل درنگ است. شیخ بهایی روایت را با توجه به فضای پیرامونی و گفتمان تاریخی حاکم برآن معنا می کند. این توجه وی را در شناخت روایات تقیه یی یا روایاتی که جنبۀ حکم اولی را ندارد کمک کرده است.
حجة الاسلام راد، اختصار در نقل اسناد احادیث را سومین ویژگی روش فقه الحدیثی شیخ دانست و افزود:
شیخ بهایی با استفاده از شیوه های تخصصی اختصار سند، اسناد روایات را تا حد امکان خلاصه و گزیده گزارش کرده است.
راد، بهره وری نظام مند از قواعد فقه الحدیث در استنباط احکام را به عنوان چهارمین ویژگی روش فقه الحدیثی شیخ بهایی مطرح كرد و گفت: شیخ بهایی با یک نظام منطقی به فقه الحدیث احادیث حکمی باب طهارت می پردازد که می توان اهم موارد آن را چنین برشمرد: گزارش اختلاف نسخه های یک روایت، توجه به گونه های مختلف متن یک روایت، ارزیابی اسنادی و رجالی اسناد روایت، تبیین نکات، دقائق و ظرائف معنایی روایات، رفع تناقض نمایی از برخی از روایات، بهره مندی از روش خانوادۀ حدیث برای گردآوری روایات هم موضوع و تحلیل جمعی آنه با یکدیگر، توجه به جهت و سبب صدور روایات، توجه به نقش و کارکرد شهرت روایی در جبران روایات ضعیف، به کارگیری اصطلاحات تخصصی دانش حدیث، معرفی اعلام زمانی مکانی شخصی و شخصیتی موجود درمتن روایات.
وی، با اشاره به نقد نگری در گزارش آراء فقیهان و شارحان حدیث به مثابه پنجمین ویژگی روش وی گفت: شیخ بهایی در گزارش آراء دانشمندان شیعی و اهل سنت روحیۀ نقد و سنجش را همراه با رعایت انصاف و منطق علمی در نظر داشته است.
این پژوهشگر حدیث، در پایان، بهره مندی از حدیث در تفسیر آیات حکمی قرآن را كه ششمین ویژگی روش فقه الحدیث شیخ بهایی است مطرح كرد و افزود: شیخ بهایی سعی دارد از احادیث احکام به عنوان یکی از منابع تفسیر قرآن کریم استفاده نماید.
