نقد و بررسی دلالتِ روایتِ «ضَعوا هذِهِ الآیاتِ...» بر نزول گسسته‌ی سوره‌های قرآن

نشریه : مطالعات فهم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : زهرا کلباسی
پديدآورنده : امیر احمدنژاد

چکیده :

طبق روایتی در منابع عامه، عثمان در حاشیه­ ی پاسخ به سؤال اعتراضی ابن عباس درباره ­ی دلیل حذف بسم الله از ابتدای سوره ­ی توبه و اتصال آن به انفال، تأکید می­ کند که جایگاه تمامی آیات-جز دو سوره ­ی توبه و انفال- توسط پیامبر(ص) تعیین شده ­است. برخی معاصران با تکیه بر این توصیف عثمان، قائل به چینش آیات برخلاف سیر طبیعی نزولشان یا به عبارتی نزول گسسته ­ی سوره های قرآن شده ­اند. در حالی که تأمل در اسناد چندگانه­ ی این روایت نشانگر ضعف چشمگیر همه ­ی آنها به سبب وجود حلقه­ های مشترک راویان، مجهول بودن یکی از روات اصلی (یزید فارسی) و در نهایت تفرد عثمان در نقل این سنت وحیانی است. از دیگر سو، متن روایت نیز به سبب وجود نسخ مختلف دچار اضطراب بوده و حتی در برخی نُسخ موضوع روایت به کلی تغییر یافته و هیچ ­گونه دلالتی بر کیفیت نزول سوره­ ها ندارد. در مقابل، روایت صحیح السندی در منابع فریقین مبنی بر نزول بسمله در ابتدای سوره ­ها و اختصاص تمامی آیات میان دو بسمله به یک سوره نقل شده که بر نزول پیوسته­ ی سوره ­ها و چینش آیات برحسب سیر طبیعی نزولشان در سور دلالت داشته و بیش از پیش دلالتِ روایتِ عثمان بر نزول گسسته­ ی سوره ­ها را مخدوش ساخته ­است.