جایگاه و نقش باورهای کلامی در نقد حدیث و آسیب‌های آن

نشریه : مطالعات فهم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : علی حسن بگی

چکیده :

دچار شدن حدیث به آفت­ هایی از قبیل جعل، تحریف، تصحیف و نقل به معنا، سبب گردید که عالمان و پژوهشگران حدیث به ارزیابی سند و متن حدیث اهمیت ویژه ای دهند. عالمان و پژوهشگران حدیث از دانش رجال در ارزیابی سند بهره بردند؛ ولی برای ارزیابی متن حدیث از معیارهایی از قبیل عدم مخالفت با قرآن، عدم مخالفت با سنت قطعی، عدم مخالفت با عقل، عدم مخالفت با دانش­ های بشری از قبیل؛ فقه، تاریخ و علوم تجربی استفاده کردند. یکی از مهم­ترین معیارهای ارزیابی متن حدیث که پیشینه دیرینه­ ای دارد باورهای کلامی است. عالمان از گذشته تاکنون با تکیه بر باورهای کلامی به ارزیابی و نقد متن حدیث مبادرت کرده ­اند؛ ولی تاکنون باورهای کلامی مفهوم­شناسی نشده است لذا همواره در استفاده از این معیار، نگرانیِ هرج و مرج، نابسامانی و ناروشمندی وجود دارد که هرکس طبق باور و اعتقاد خویش به نقد حدیث اقدام می­ کند. آسیب ­شناسی استفاده از این معیار نیز تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. این نوشتار در ابتدا به مفهوم ­شناسی باورهای کلامی و سپس به آسیب­ شناسی استفاده از باورهای کلامی که مقصد اصلی این نوشتار است می­ پردازد. با بررسی که انجام شد روشن گردید که هر باور کلامی شایستگی معیار و سنجه ارزیابی را ندارد. شش آسیب نیز در استفاده از باورهای کلامی در نقد حدیث شناسایی گردید.