برص، لک و پيس يا...؟

اسدالله جمشيدي ^۱

چکيده

برص از واژگاني است که در هيأت‌هاي گوناگون در حديث و با يک هيأت در قرآن به کار رفته است. امروزه، برص بر عارضه پوستي بي‌خطري اطلاق مي‌‌شود که نتيجة از کار افتادن رنگ دانه‌هاي پوست دانسته شده است. اين تلقي با نحوة کاربرد اين ماده در قرآن و حديث هماهنگي چنداني ندارد و موجب برخي نقدها نسبت به احکام فقهي استنباط شده از روايات شده است. در اين مقاله، با تحقيق در منابع گوناگون، به اين نتيجه رسيديم که برص از معناي پيشين خود نقل يافته و اکنون معناي جديدي يافته است. در گذشته، برص بر بيماري‌اي همطراز با جذام اطلاق مي‌شد كه و از پوست بدن مي‌‌گذشت و گوشت و استخوان‌ها را مبتلا مي‌‌ساخت و موجب سفيد شدن عضو مي‌‌شد. از آنجا که بايد هر متني را منطبق با محتواي واژگان در زمان پيدايش آن متن فهميد، انتقادهاي مطرح شده در اين باره نارواست.

کليد واژه‌ها: برص، پيسي، لک و پيس، Vitiligo، Leprosy، Lepra.

درآمد

برص از واژه‌هاي است که با هيأت‌هاي گوناگون به نحو چشمگيري در احاديث به کار رفته است. در روايات متعددي موضوع حکم قرار گرفته است؛ مانند:
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّـهِ (، قَالَ: خَمْسَةٌ لَا يَؤُمُّونَ النَّاسَ عَلَى كُلِّ حَالٍ الْمـَجْذُومُ وَ الْأَبْرَصُ وَ الْمـَجْنُونُ.^۲عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّـهِ (... قَالَ: يُرَدُّ النِّكَاحُ مِنَ الْبَرَصِ وَ الْجـُذَامِ وَ الْجـُنُونِ وَ... .^۳عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ، عَنْ أَبِي الْحـَسَنِ الرِّضَا ( قَالَ: سَمِعْتُهُ يَقُولُ:... وَ أَحْدَاثُ السَّنَةِ تُرَدُّ بَعْدَ السَّنَةِ. قُلْتُ: وَ مَا أَحْدَاثُ السَّنَةِ؟ قَالَ: الْجـُنُونُ وَ الْجـُذَامُ وَ الْبَرَصُ وَ الْقَرَنُ، فَمَنِ اشْتَرَى فَحَدَثَ فِيهِ هَذِهِ الْأَحْدَاثُ فَالْحـُكْمُ أَنْ يَرُدَّ عَلَى صَاحِبِهِ إِلَى تَمَامِ السَّنَةِ مِنْ يَوْمَ اشْتَرَاهُ.^۴