شمار روایات و راویان شیعه و اهل سنت

با توجه به ملاک ها و معیارهای متفاوت در سنجش حدیث، گزارش های متفاوتی از شمار احادیث شیعه و اهل سنّت در اختیار است.

برنامه نرم افزاری «جامع الأحادیث»، مجموع احادیث مصادر شیعه را ۴۱۴ هزار و ۹۶۰ حدیث برشمرده که دربردارنده ۱۸۷ هزار و ۷۶۳ روایت غیر تکراری است.

شمار روایات مصادر اصلی حدیثی شیعه بدین شرح است:

کتاب کافی: ۱۵ هزار و ۴۱۳ حدیث؛[۱]

تهذیب الأحکام: ۱۳ هزار و ۹۸۸ حدیث؛

الاستبصار: ۵ هزار و ۵۵۸ حدیث؛

کتاب من لا یحضره الفقیه: ۵ هزار و ۹۲۰ حدیث؛

الوافی (مجموعه کتب اربعه): ۲۵ هزار و ۵۴۷ حدیث؛

وسائل الشیعه (مجموعه روایات فقهی): ۳۵ هزار و ۸۶۸ حدیث؛

بحار الأنوار: ۷۱ هزار و ۶۸۹ حدیث؛[۲]

مستدرک الوسائل: ۲۳ هزار و ۱۲۹ حدیث؛

با توجه به جامعیت نسبی کتاب بحار الأنوار در حوزه های غیر فقهی و کتاب های وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل در حوزه فقهی، مجموع روایات شیعه افزون بر ۱۰۰ هزار روایت خواهد بود.

شمار روایات اهل سنّت

شمار روایات اهل سنّت، کمتر از روایات شیعه است؛ زیرا آنان تنها به عصمت پیامبر(ص) اعتقاد دارند و دوره زندگی ایشان به ویژه زمان حضور در مدینه و شنیدن حدیث از ایشان، بسیار اندک بوده است.

صحیح بخاری، بیش از ۷ هزار روایت دارد که تنها ۲ هزار و ۷۰۰ روایت آن غیر تکراری است.

مسند ابن حنبل دربردارنده حدود ۳۰ هزار روایت است که حدود ۷ هزار روایت آن غیر تکراری است.

کتاب جامع الاُصول که مجموعه غیر تکراری روایات صحاح ستّه است در بردارنده ۹ هزار و ۵۲۳ روایت است.

جامع ترین کتاب حدیثی اهل سنّت، مجموعه ۱۵ جلدی کنز العمال است که حاوی ۴۶ هزار و ۶۲۴ روایت است که برخی از آنها نیز تکراری هستند.

راویان شیعه

شیعیان افزون بر اعتقاد به عصمت پیامبر(ص)، اهل بیت ایشان را نیز معصوم می دانند. از این رو دوره صدور روایات شیعه، دوره ای طولانی از آغاز بعثت تا پایان غیبت صغرا (۳۴۲سال) را دربر می گیرد. طبیعی است که در این دوره طولانی راویان فراوانی بی واسطه یا باواسطه، از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) روایت نقل کرده اند.

شیخ طوسی در کتاب رجال خود نام ۶ هزار و ۴۲۹ راوی را ذکر کرده که ۵ هزار و ۹۱۹ نفر از آنان راوی بی واسطه از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بوده اند. شمار راویان غیر تکراری این کتاب ۵ هزار و ۴۹۷ نفر و تعداد راویان غیر تکراری از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، ۵ هزار و ۱۱۴ نفر هستند.[۳]

راویان ذکر شده در مجموع مصادر شش گانه رجالی شیعه (رجال شیخ طوسی، فهرست شیخ طوسی، رجال نجاشی، رجال کشی، رجال ابن غضائری، و رجال برقی) ۶ هزار و ۷۹۳ راوی اند.

کتاب معجم رجال الحدیث که به راویان کتب اربعه و وسائل الشیعه محدود است، نام و عنوان ۱۵ هزار و ۶۸۸ نفر را ذکر کرده است.

از این شمار راویان بزرگوار شیعه، تنها به بیان اجمالی زندگی هفتاد و دو نفر پرداخته ایم. راویانی که نسبت به دیگر راویان، شهرت یا اعتبار بیشتری داشته اند. این شهرت و اعتبار یا به سبب شخص راوی، یا به واسطه شمار روایاتی است که نقل کرده اند و اکنون در مصادر روایی موجود اند.

راویان اهل سنّت

راویان بی واسطه از پیامبر(ص) در مصادر اهل سنّت، کمتر از هزار نفر هستند و راویان بی واسطه و با واسطه، بیش از ۸ هزار نفرند که در کتاب تهذیب الکمال به نام و نشان آنان اشاره شده است.

[۱]. این شمارش بر اساس سنجه چاپ جدید کتاب کافی در مؤسسه دار الحدیث است. به سبب تفاوت معیار در شمارش اسناد متفاوت و متون مشابه و غیر مشابه، کتاب کافی دارای حدود ۱۸ هزار و ۲۰۰ روایت است.

[۲]. این آمار بر اساس برنامه نور الأنوار است. برخی منابع از شمار ۸۵ هزار و ۱۷۳ حدیث در کتاب بحار الأنوار یاد کرده اند.

[۳]. تکرار نام راویان به سبب آن است که برخی افراد، در شمار اصحاب چند امام ذکر شده اند.