امام رضا(ع):
لَیسَ العِبادةُ کَثرةَ الصّیامِ والصّلاةِ، وانّما العبادَةُ کَثرةُ التَّفکُّرِ فى اَمراللّهِ.
بحارالأنوار ۷۵/۳۳۵؛ کافى ۲/۵۵.
عبادت به بسیارى روزه و نماز نیست، بلکه به بسیار اندیشیدن در کار خدا (و عظمت هاى آفرینشِ ژرف و پهناور جهان و اسرار آفرینش انسان) است.
در مکتب امام رضا(ع) پرستش خداوند که با تفکر و شناخت همراه باشد ارزشمند است، و عبادتى که عقلانى باشد عبادت است؛ یعنى انسان با فکر و توجه باطنى به نیایش بپردازد، و به روح عبادت نزدیک گردد.
«آنچه در اسلام، درباره بزرگداشت تفکر و انگیختن مردمان بر آن دیده مىشود، در دیگر ادیان و نظامهاى اجتماعى و برنامه ریزىهاى انسانى، در عرصه پرورش و آموزش دیده نمى شود. در اسلام، اندیشه یک ساعت بهتر از عبادت یک سال دانسته شده (فکرةُ ساعةٍ خیرُ من عبادةٍ سَنَةٍ)، و اندیشیدن، زندگىِ دل و حیات قلب خوانده شده است
(التَّفکُّرُ حیاةُ قَلبِ البَصیر)
امام رضا(ع):
التَّفکُّرُ مِرآتُک تُریکَ سَیّئاتِک و حَسناتِک.
بحارالأنوار ۷۱/۳۲۵.
اندیشیدن آینه توست که زشتى ها و خوبی هایت را به تو نشان مىدهد.
انسان با اندیشیدن در دنیاى درون خود، مى تواند به هنجارهاى روحى خویش پى برد، و ناهنجارى ها و کاستى هاى خود را بشناسد، و درصدد رفع و اصلاح آنها برآید.
پیامبر(ص):
یا اَباذَرٍّ! رَکعتانِ مُقتَصِدَتانِ فى الـتَفکُّرٍ، خیرُ مِن قِیامِ لَیلةٍ والقَلبُ ساهٍ.
ثواب الاعمال / ۶۸؛ الحیاة ۱/۸۹.
اى اباذر! دو رکعتِ کوتاه که با تفکر (و توجه و جمع حواس) گزارده شود بهتر از بر پا ایستادنِ یک شب (براى عبادت) است، در حالى که قلب (و دل) غافل باشد.
«دین اسلام... از مؤمنان خواسته است تا از راه تعقلِ شخصى و مستقل... به پذیرفتنِ اصول دین بپردازند. اسلام تقلید را در اصول جایز نشمرده است...».
پیامبر(ص) :
یا علىُّ! اذا تقَرَّبَ العِبادُ الى خالِقهم بالبِرِّ، فَتَقرَّبْ الیه بالعقلِ تَسبِقُهم.
مشکاهالانوار/ ۲۵۱.
اى على! هرگاه (دیدى) که بندگان (و مردمان) با نیکوکارى (و اعمال نیک) به خداوند تقرّب (و نزدیکى) مى جویند، تو با عقل خود به خدا تقرّب جوى تا بر آنها پیشیگیرى.
این سخن پیامبر بزرگوار اسلام بالاترین جایگاه و پایگاه را به خرد آدمى داده که در هیچ مکتب و مرامى نظیر آن دیده نشده است. علاّمه محمّد تقى جعفرى، این حدیث را از قول ابن سینا نقل مى کرد.
