کاربرد «حدیث» و «روایت» در فهرست و رجال پیشینیان
احسان سرخه‌ای۱
چکیده
«حدیث» در لغت به هر چیز جدید گفته شده است؛ اما معمولاً این واژه در سخن و گفتار به کار می‌رود. «روایت» نیز در لغت به معنای جریان و نقل است؛ اما بیشتر در معنای گزارش کاربرد یافته است.
این پژوهش با تکیه بر کاربردهای «حدیث» و «روایت» در نزد فهرست‌نگاران و قدمای رجالیان، تلاش نموده است فهمی بهتر از مقصود ایشان در گزارش شرح حال محدثان و ارزیابی آنها به دست دهد. تأکید این نوشتار بیشتر بر تبیین کاربردهای «روایت» است؛ زیرا گستردگی کاربرد روایت در باره منابع مکتوب، محور بودن آنها در روایت احادیث نمایان می‌سازد.
بررسی استعمالات نشان می‌دهد که «حدیث» در معنای لغوی، درج اقوال ائمه علیهم السلام، گزینش آنها از دیگر آثار و در احادیث منقول از یک مؤلف در آثار دیگر به کار رفته است. «روایت» نیز علاوه بر معنای لغوی، در گزارش شفاهی احادیث، گزارش کتب دیگران و گزارش نسخه‌ای از یک کتاب، کاربرد یافته است.
کلیدواژه‌ها: حدیث، روایت، فهرست، رجال، قدما.
درآمد
امروزه در بیشتر استعمالات عمومی، «حدیث» و «روایت» به جای یکدیگر و در معنایی برابر به کار می‌رود. اگر این دو واژه به یک معنا بوده‌اند، چگونه می‌توان عباراتی چون «صاحب
1.. عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
