شبکۀ شعاعی معنای «دیدن» در خطبه‌های نهج‌البلاغه بر پایۀ معناشناسی شناختی قالبی (بررسی موردی فعل رأی با تکیه بر ترجمه‌های دشتی، جعف

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : نصرالله شاملی
پديدآورنده : فرزانه حاجی قاسمی

چکیده :

جستار حاضر می ­کوشد که با رویکردی شناختی و با تکیه بر روش وصفی ـ تحلیلی شبکۀ شعاعی معنای فعل «دیدن» را در بافت زبانی ـ گفتاری سخنان امیرالمؤمنین (ع) براساس نظریۀ معناشناسی شناختی قالبیِ فیلمور، بررسی و تحلیل نماید. فعل دیدن از جمله افعالی است که بر پایۀ شناخت و معرفت انسان حوزۀ معنایی گسترده ­ای را به خود اختصاص داده است. معنای محوری و اصلی «دیدن»، دیدن با چشم به ­عنوان اندام­ جسمانی انسان است؛ اما فعل مذکور، در ترکیب ­های هم­نشینیِ متفاوتی می ­تواند گسترۀ معنایی خود را وسعت ­دهد و بر دیدن درونی و غیر مادی مانند فهمیدن و باور داشتن نیز دلالت ­کند. ازین رو، کوشیده­ ایم بسط معنایی فعل «دیدن» را در گفتار امام (ع) بررسی کنیم. طبق دیدگاه شبکۀ شعاعی، هر واژه، دارای یک معنای مرکزیِ محسوس است که بر حسب موقعیتش در بافت­ های مختلف زبانی ـ گفتاری، معانی حاشیه­ ای جدیدِ انتزاعی را به وجود می ­آورد. قالب­ های معنایی فعل «دیدن» در خطبه­ های بررسی­ شده عبارتند از: دیداری ـ ادراکی، فهمیدن، پنداشتن، دانستن، باور داشتن، یافتن، درک­ کردن و تصمیم­ گرفتن؛ البته در برخی از نمونه­ ها، فعل «رأی» در دو قالب معناییِ متفاوت، در کنار یکدیگر، به­ کار رفته است. با این وجود در ترجمه ­های دشتی، جعفری و شهیدی به این نکته توجه کافی نشده است.