پیش‌فرض‌ها و مبانی فهم و نقد روایات از دیدگاه امام خمینی(ره)

نشریه : مطالعات فهم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : علی محمد میر جلیلی
پديدآورنده : حسن رضایی هفتادر
پديدآورنده : یاسر ملکی

چکیده :

امام خمینی(ره) از عالمان تأثیرگذار بر جریان­ های اسلامی در قرن اخیر به شمار می ­آید. وی علاوه ­بر رهبری انقلاب و بنیان­گذاری جمهوری اسلامی ایران، در علوم مختلف اسلامی مانند تفسیر، فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان و حدیث، متخصص بوده است. هرچند شخصیت سیاسی و فقهی امام، بر جنبه‌های دیگر شخصیتی او تا حدودی تأثیر گذاشته، بی ­شک حدیث و فقه ­الحدیث، یکی از تخصص‌های او به شمار می­ آید که آن را در آثار خود و به­‌ویژه کتب فقهی و شروح خود بر برخی از روایات نشان‌ داده ‌است.
این مقاله، به روش توصیفی‌‌ ـ تحلیلی، پیش‌فرض‌ها و مبانی امام را در فهم و نقد حدیث استخراج می­ کند. نتایج این مقاله نشان می‌دهد که پیش‌فرض فهم و نقد حدیث از دیدگاه امام عبارت است از: اهمیت و نورانیت روایات و مرجعیت عقل در فهم آنها. مبانی نقد حدیث از دیدگاه امام عبارت است از: لزوم اطمینان از صدور روایت از معصوم (ع) و ترجیح متن بر سند. برخی از مبانی فهم حدیث از نظر امام عبارتند از: توجه به مناصب مختلف معصومان (ع)، رفع اضطراب از حدیث، تشکیل خانواده حدیث، توجه به جامعیت روایات، رفع تعارض از روایات متعارض، توجه به سبب، زمان و مکان صدور حدیث. گفتنی است که امام، ابتکاراتی نیز در فقه ­الحدیث داشته است؛ مانند حمل حدیث «لا­ ضرر» بر نهی حکومتی که در سخنان عالمان پیشین سابقه ندارد.