اختلاف در متن احاديث دوازده خلیفه

متن حديث جابر بن سَمُره ، به گونه هاى مختلفى گزارش شده است . در بيشتر گزارش ها «اثنا عشر خليفه (دوازده خليفه)» ، در صحيح البخارى «اثنا عشر أميرا (دوازده امير)» و در گزارش هاى ديگر ، «اثنا عشر إماما (دوازده امام)» ، «إثنا عشر ملكا (دوازده پادشاه)» و «اثنا عشر قيّما (دوازده سرپرست)» آمده است و مطابق برخى از نقل ها ، متن حديث با عبارت «لا يَزالُ أَمرُ النَّاسِ ماضيا ما وَليَهُم اثنا عَشَرَ رَجُلاً ؛[۱]همواره كارهاى مردم انجام مى شود ، مادام كه دوازده مرد ، سرپرست آنها باشند» گزارش شده است .

همه اين گزارش ها ، نشان دهنده آن است كه پيامبر خدا(ص) ، در پى معرّفى جانشينان خود و رهبران آينده جهان اسلام بوده و راوى و يا راويان حديث ، سخن پيامبر(ص) را نقل به معنا كرده اند .

نكته قابل توجّه ، اين كه : پس از معرّفى دوازده نفر به عنوان جانشينان پس از پيامبر(ص) توسّط ايشان ، همهمه و هياهو مجلس را فرا مى گيرد ،[۲]به گونه اى كه جابر بن سَمُره تصريح مى كند كه سخن پايانى پيامبر(ص) را نشنيده[۳]و از پدر يا عموى خود مى پرسد كه : ايشان چه گفت ؟ و او پاسخ مى دهد كه ايشان فرمود : «كلّهم من قريش ؛[۴]همه آنها از قريش اند» ، يا «كلّهم من بنى هاشم ؛[۵]همه آنها از بنى هاشم اند» .

اين صحنه نشان مى دهد كه فضاى سياسى براى اعلان رهبران آينده جهان اسلام ، مناسب نبوده است ، چنان كه جمله  «وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ؛[۶]خداوند ، تو را از آسيب مردمان حفظ مى كند»  در جريان غدير ، اشاره به همين واقعيت است . البتّه بعد از غدير نيز هنگامى كه پيامبر اسلام در بيمارىِ منجر به وفاتش مى خواهد به صورت مكتوب ، مشكل رهبرى آينده جهان اسلام را حل كند ، با كارشكنى و همهمه و غوغا رو به رو مى شود و در نتيجه ، تصريح به اين امر ، ميسّر نمى گردد .[۷]