شناخت امام در آیه اولو الامر

آیه اولو الأمر:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَه وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلِی الْأَمْرِ مِنکمْ.[۱]

ای کسانی که ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و اولو الأمر خود، اطاعت نمایید.

اشکال فخر رازی

فخر رازی اشکال می کند که اگر مراد از اولو الأمر، امامان شیعه باشد، اطاعت از آنان، مشروط به شناخت آنان است، در حالی که اطاعت از اولو الأمر در این آیه شریف، به شکل مطلق آمده است و چون اطاعت از رسول و اولو الأمر با یک فعل واجب شده، جایز نیست که فعل واحد، هم مطلق باشد و هم مشروط؛ یعنی اطاعت در باره رسول، مطلق باشد و در باره اولو الأمر، مشروط، لذا باید هر دو اطاعت، مطلق باشند.[۱]

پاسخ:

اطلاق حکم، امری نسبی است، یعنی ممکن است حکمی از جهتی، مطلق و از جهتی، مقیّد و مشروط باشد. مثلاً در آیه «وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْریرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَة؛ هیچ فرد باایمانی مجاز نیست که مؤمنی را به قتل برساند، مگر این که این کار از روی اشتباه از او سر زند [و در عین حال]، کسی که مؤمنی را از روی خطا به قتل برساند، باید یک برده مؤمن را آزاد کند»،[۲]برده (رَقبَه) به لحاظ نژاد، زبان و رنگ پوست، مطلق است؛ امّا از جهت دین، مقیّد و مشروط است.

بنا بر این، حکم وجوب اطاعت از اولو الأمر، از جهت اطاعت از آنان، در همه دستورهای آنان اطلاق دارد، چنان که وجوب اطاعت از پیامبر(ص) نیز از این جهت، مطلق است؛ امّا اطاعتِ مطلق از اولو الأمر، مشروط به شناخت اولو الأمر است، چنان که اطاعت مطلق از رسول نیز، مشروط به شناخت اوست.