سخنى درباره اُخوّت ، در قرآن و حديث

بررسى موارد كاربرد دو كلمه «أخ» و «اُخت» در قرآن و حديث ، نشان مى دهد كه اين واژه ، در همان معانى لغوى آن (يعنى انواع پيوندهاى نسبى و غير نسبى) استعمال شده است.
در مجموع ، در قرآن ، 82 بار كلمه «أخ» و مشتقّات آن ، و چهارده بار «اُخت» و مشتقّات آن ، استعمال شده است.

معانى و كاربُردهاى «أخ» در قرآن

كلمه «أخ» و «اُخت» در قرآن كريم ، در اين معانى به كار رفته است:
1 . پيوند نسبى ، مانند: «رَبِّ إِنِّى لَا أَمْلِكُ إِلَا نَفْسِى وَأَخِى ؛^۱پروردگارا! من جز مالك خود و برادرم نيستم» .
2 . پيوند رضاعى (همشيرگى) ، مانند: «وَأَخَوَ تُكُم مِّنَ الرَّضَـعَةِ؛^۲و خواهران رضاعىشما» .
3 . پيوند دينى ، مانند: «فَإِن لَّمْ تَعْلَمُواْ ءَابَآءَهُمْ فَإِخْوَ نُكُمْ فِى الدِّينِ ؛^۳اگر پدرانشان را نمى شناسيد ، پس ، برادران دينى شمايند» .
4 . پيوند مودّت و دوستى،مانند: «وَ نَزَعْنَا مَا فِى صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَ نًا؛^۴آنچه كينه در سينه هايشان بود ، بيرون آورديم و برادرانه [در برابر هم بر تخت ها مى نشينند]» .
5 . پيوند قبيله اى ، مانند: «وَ إِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا ؛^۵و به سوى عاد ، برادرشان هود را [فرستاديم]» .
6 . پيوند مصاحبت ، مانند: «إِنَّ هَـذَآ أَخِى لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَةً ؛^۶اين برادرم ، نود و نُه ميش دارد» .
7 . پيوند مشابهت ، مانند: «وَ مَا نُرِيهِم مِّنْ ءَايَةٍ إِلَا هِىَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِهَا ؛^۷هيچ آيه اى را به آنها نشان نداديم ، جز اين كه از همتايش بزرگ تر بود» يا «كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا ؛^۸هر بار كه گروهى وارد [جهنّم] شود ، همكيشان خود را نفرين مى كند» .
8 . پيوند متابعت ، مانند: «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَ نَ الشَّيَـطِينِ ؛^۹ريخت و پاش كنندگان ، برادران شياطين اند» .
9 . پيوند هماهنگى ، مانند: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نَافَقُواْ يَقُولُونَ لِاءِخْوَ نِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْأَهْلِ الْكِتَـبِ ؛^۱۰آيا به منافقان ننگريستى كه به همتايانشان از كافران اهل كتاب مى گفتند : ...» .
گفتنى است از معانىِ «برادرى» ، آنچه در اين بخش مورد نظر است ، عبارت است از «پيوند دينى» ؛ امّا ساير معانى در بخش هاى ديگر ، به خواست خدا ، خواهند آمد.