قطره‌ای از دریای معرفت حضرت خدیجه کبری (ع) به روایت باقر شریف القرشی و «صحابیات پیامبر (ص)»
دهمین روز از ماه مبارک رمضان در سال دهم بعثت، یادآور واقعه‌ای تلخ در تاریخ اسلام است. در این روز بانوی بزرگ اسلام حضرت خدیجه کبری (ع) چشم از جهان فروبست. در این نوشتار قطره‌ای از دریای معرفت این بانوی مکرم به روایت قلم دو نویسنده به ساحت مقدسش پیشکش شده است.
خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- خدیجه دختر خویلد (۶۸ق‌ه-۳ق‌ه) نخستین همسر پیامبر (ص)، مادر حضرت فاطمه (س) و نخستین زن ایمان آورنده به اسلام است که در سال ۶۸ قبل از هجرت در مکه متولد شد. نام کامل این بانوی بزرگ، خدیجه بنت خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب بن مرة بن کعب بن لؤی بن غالب به فهر بن مالک بن نضر بن کنانه است.
خدیجه تمامی ثروت خویش را در راه نشر اسلام به‌کار گرفت. پیامبر (ص) در طول حیات وی همسر دیگری برنگزید و پس از درگذشت وی همواره از او با نیکی بسیار یاد می‌کرد. حضرت محمد (ص) از خدیجه ۲ پسر به نام‌های قاسم و عبدالله و چهار دختر به نام‌های زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه (س) داشت. با این وصف همه فرزندان پیامبر (ص) به جز ابراهیم از خدیجه (ع) بودند.
حضرت خدیجه (ع) دهمین روز رمضان سال دهم بعثت و در سن ۶۵ سالگی در شهر مکه دار فانی را بدرود گفت. پیامبر (ص) وی را در قبرستان «معلاة» در دامنه کوه «حجون» که بر فراز شهر مکه است، به خاک سپرد.
زمان و سن وفات حضرت خدیجه (ع) در منابع معتبر
بیشتر منابع تاریخی سال وفات حضرت خدیجه (ع) را دهم بعثت، یعنی سه سال قبل از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه ذکر کرده‌اند. (مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۲؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۱، ص۱۵۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۴۹۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸ ، ص۱۴)
این منابع سن خدیجه (ع) را هنگام وفات، ۶۵ سال دانسته‌اند. (طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۴۹۳: «و توفیت قبل الهجرة بثلاث سنین، و هی یومئذ ابنة خمس و ستین سنه»). ابن عبدالبر، سن حضرت خدیجه (ع) را هنگام وفات، ۶۴ سال و ۶ ماه ذکر کرده است. (ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۸)
برخی دیگر از منابع، سال رحلت خدیجه (س) را همان سال درگذشت ابوطالب و اندکی بعد از آن دانسته‌اند. (طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۱۱، ص۴۹۳؛ ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۱، ص۱۵۱) ابن سعد، رحلت حضرت خدیجه (ع) را ۳۵ روز بعد از وفات ابوطالب می‌داند. (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۹۶). وی و برخی دیگر از مورخان، زمان رحلت این بانوی بزرگ را، ماه رمضان سال دهم بعثت ذکر کرده‌اند. (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۸ ، ص۱۴)
مقام حضرت خدیجه (ع) به بیان پیامبر (ص)
جابر بن عبدالله انصاری در روایتی از پیامبر (ص)، سرور زنان جهان را خدیجه (ع)، فاطمه (س)، مریم (ع) و آسیه معرفی کرده است. (ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج۲، ص۱۲۹)
پیامبر (ص)، خدیجه (ع) را از جمله زنان کامل در جهان ابن کثیر (البدایة والنهایة، ج۲، ص۱۲۹) و نیز به‌عنوان بهترین زنان معرفی کرده است. (مقریزی، إمتاع الأسماع، ج۱۵، ص۶۰؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ج۱، ص۲۳۹؛ ابن الجوزی، المنتظم، ج۱، ص۳۴۶).
در منابع اسلامی از حضرت خدیجه (ع) با القابی همچون طاهره، زکیه، مرضیه، صدیقه، سیده نساء قریش (ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۱۵.) ابن کثیر در نقل جریان آغاز وحی به این لقب حضرت خدیجه(س) اشاره دارد)؛ بیهقی، دلائل النبوة، مقدمه کتاب، ص۱۶)، خیرالنساء (ابن اثیرجزری،أسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۶، ص۸۳) و بانوی بلند مرتبه (مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۱۸۹) و نیز با کنیه‌های ام الزهرا و ام المؤمنین یاد شده است. (ابوالحسن بکری، الانوارالساطعه من الغرّاء الطاهرة، ص۷)
زندگانی بانو خدیجه کبری (ع) به روایت باقر شریف القرشی
نخستین چاپ کتاب «زندگانی بانو خدیجه کبری (ع)» اثر باقر شریف القرشی با ترجمه محمد تقدمی صابری، در سه بخش با عنوان‌های «پرتوهایی از زندگانی بانو خدیجه کبری (ع)»، «بانو خدیجه (ع) پیشگام جهاد در اسلام» و «سوی بهشت برین و عامالحزن» به همت موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی به بازار نشر عرضه شده است.
در بخشی از مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «خدای تعالی به امالمومنین خدیجه (ع) لطفی بزرگ ارزانی داشت و بر او سخت منت نهاد که وی را مادر سترگ‌ترین بانوی دنیا و برترین بانوی آخرت، فاطمه زهرا (س) قرار داد. همان بانویی که پروردگار متعال خشنودی و خشم خویش را به خوشنودی و خشم او وابسته ساخته است. همان‌گونه که خدیجه را جده دو سبط رسول خدا (ص)، حسن و حسین، سروران جوانان بهشتی و جده دیگر امامان پاک و چراغ‌های فروزان اسلام و هم‌سنگان قرآن حکیم قرار داده است و سرانجام او را جده ساداتی نموده که از سلاله امامان هدایت - که پروردگار بر شرف‌شان بیفزاید -هستند.»
ایمان استوار به خدا، جایگاه خدیجه (ع) در جاهلیت، اهمیت خدیجه (ع) در اسلام، خدیجه (ع) در هاله‌ای از تکریم، تکریم پیامبر (ص) از خدیجه، افتخار زهرا (ع) به مادر خویش، ستایش ابوطالب (ع) از خدیجه (ع)، تجارت رسول خدا (ص) با دارایی خدیجه (ع)، تحسین خدیجه (ع) از پیامبر (ص)، خواستگاری خدیجه (ع) از پیامبر (ص)، خدیجه (ع) و بخشیدن اموالش به رسول خدا (ص) و به سوی بهشت برین از جمله مهم‌ترین محورهای بحث در نخستین بخش کتاب هستند.
در صفحه ۲۱ کتاب درباره «اهمیت خدیجه (ع) در اسلام» آمده است: «امالمومنین خدیجه (ع) جایگاهی بس والا را در اسلام از آن خویش ساخته است، زیرا در شمار مهم‌ترین نمادهای این آیین است که در بنای کاخ اسلام و استواری پایه‌های آن مشارکت داشتند.»
نویسنده در دومین بخش کتاب با عنوان «بانو خدیجه (ع) پیشگام جهاد در اسلام» به موضوعاتی از جمله اسلام خدیجه (ع) و علی (ع)، نماز پیامبر (ص) در کعبه، طواف پیامبر (ص) گرد کعبه، دعوت پنهانی به اسلام، دعوت آشکار، هراس قریش، هجرت مسلمانان ناتوان به حبشه، در شعب ابوطالب و شکستن پیمان‌نامه پرداخته است.
در صفحه ۸۶ کتاب درباره موضوع «اسلام خدیجه و علی (ع)» می‌خوانیم: «امالمومنین خدیجه (ع) شتابان به اسلام گروید و نخستین کسی شد که اسلام آورد. امام امیرالمومنین علی (ع) نیز که در سن نوجوانی بود، همراه بانو خدیجه (ع) اسلام آورد و این دو نخستین کسانی بودند که به آیین اسلام گردن نهادند.»
«سوی بهشت برین و عامالحزن» عنوان سومین بخش کتاب است که به طرح موضوعاتی همچون حسادت عایشه بر خدیجه (ع)، عایشه و امام علی (ع)، عایشه و امام حسن (ع)، عامالحزن، بیماری ابوطالب (ع)، وصیت ابوطالب (ع)، سوگواری رسول خدا (ص)، خدیجه به سوی بهشت برین، اندوه رسول خدا (ص)، اندوه فاطمه (ع) و زمان وفات حضرت خدیجه (ع) اختصاص دارد.
باقر شریف القرشی در صفحه ۱۳۶ درباره «عامالحزن» آورده است: «عامالحزن (سال اندوه) سالی است که رسول خدا (ص) دو رکن محبوب خویش را از دست داد: عمویش ابوطالب (ع)، حامی اسلام در روزگار غربت این آیین و همسر نیکوکار و باوفایش خدیجه (ع) که هرگونه نیکی و احسانی را تقدیم آن حضرت کرد.»
نخستین چاپ کتاب «زندگانی بانو خدیجه کبری (ع)» اثر باقر شریف القرشی با ترجمه محمد تقدمی صابری، با شمارگان یک‌هزار نسخه در ۱۴۶ صفحه، به بهای پنج هزار و ۱۰۰ تومان از سوی موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی راهی بازار نشر شده است.
آشنایی با حضرت خدیجه (س) از زاویه نگاه کتاب «صحابیات پیامبر (ص)»
نخستین چاپ کتاب «صحابیات پیامبر (ص)؛ ۱- حضرت خدیجه (س)» اثر مشترک احمد اسماعیل‌تبار و محمدحسین مهوری، در دو فصل با عنوان‌های «زندگی فردی و خانوادگی حضرت خدیجه (ع)» و «زندگی اجتماعی حضرت خدیجه (ع)» از سوی انتشارات فرهنگ سبز روانه بازار نشر شده است.
نویسندگان کتاب در فصل نخست به موضوعاتی مانند تبارنامه، عفت و پاکدامنی، عصمت، زیبایی خدیجه (ع)، دانشاندوزی، آیات تفسیر شده به خدیجه (ع)، خدیجه (ع) در سخنان دیگران، علاقه خدیجه (ع) به پیامبر اکرم (ص)، سن پیامبر اکرم (ص) هنگام ازدواج با پیامبر اکرم (ع)، واسطه میان خدیجه (ع) و پیامبر اکرم (ص)، انگیزه‌های این ازدواج، فرزندان خدیجه از پیامبر اکرم (ص) و سرپرستی از علی (ع) اشاره کرده‌اند.
در صفحه ۳۰ کتاب درباره موضوع «دانشاندوزی» حضرت خدیجه (ع) می‌خوانیم: «خدیجه (ع) تشنه فراگیری و یافتن حقایق بود و همین روح کنجکاوی وی سبب شد که پیش از ظهور اسلام حقایق را بشناسد و به درجات بالای کمال و فضیلت دست یابد. امام صادق (ع) می‌فرماید: «ورقه بن نوفل هنگامی که نزد خدیجه (ع) می‌رفت به وی این‌گونه سفارش می‌کرد: «ای دختر برادرم! با هیچ جاهل و عالمی جدال و دشمنی نکن، زیرا اگر با جاهل جدال و دشمنی کنی تو را خوار و ذلیل می‌کند و هرگاه با عالمی دشمنی نمایی، عملش را از تو باز می‌‌دارد، تنها کسانی به وسیله عالمان خوشبخت می شوند که از آنان پیروی کنند...»
در فصل دوم که به «زندگی اجتماعی حضرت خدیجه (ع)» اختصاص دارد، مباحثی مانند آغاز وحی الهی، سلام خدا به خدیجه (ع)، بیعت خدیجه (ع) با پیامبر اکرم (ص)، برپا داشتن نماز همراه پیامبر اکرم (ص)، حمایت از پیامبر اکرم (ص)، نیکی پیامبر اکرم (ص) به دوستان خدیجه (ع)، در جستجوی علی (ع)، در شعب ابوطالب (ع) و وصیت خدیجه (ع) مطرح شده است.
نخستین چاپ کتاب «صحابیات پیامبر (ص)؛ ۱- حضرت خدیجه (س)» با شمارگان یک‌هزار نسخه در ۱۹۶ صفحه، بهای ۱۵ هزار تومان از سوی انتشارات فرهنگ سبز منتشر شده است.
