موارد را به عنوان رواياتى از امام باقر(ع) در كتاب خود آورده است.
مفسّران و نويسندگان متأخر، به نقل از مجمع البيان و يا نورالثقلين، از اين موارد با عنوان روايات امام باقر(ع) ياد كرده اند؛ مانند آنچه در تفسير الميزان آمده است.
ناقد، از باب نمونه، بيست مورد را ـكه به گمان ايشان اين اشتباه در آنها رخ داده ـ ذكر كرده است و نتيجه گرفته كه اينها از احاديث خيالى و غير واقعى است كه به اشتباه به امام باقر(ع) نسبت داده شده است؛ در حالى كه گفتار أبو جعفر طبرى است، نه روايات أبوجعفر باقر(ع).
نويسنده نقد راه دستيابى به اين نسبت هاى غير واقعى را در تفسير مجمع البيان، تطابق اين موارد با تفسير التبيان و آن گاه تفسير الطبرى مى داند كه در صورت موافقت بين اين سه تفسير، در موارد ياد شده، اطمينان از اين اشتباه و نسبت غيرواقعى حاصل مى شود.
از اين رو، توصيه مى كند كه با واژه أبوجعفر در تفسير مجمع البيان با دقّت برخورد كنيد و با مراجعه به تفسير التبيان و طبرى، اگر در التبيان هم به أبوجعفر نسبت داده شده و در تفسير الطبرى نيز همان موجود است، مطمئن شويد كه منظور، أبوجعفر طبرى است، نه أبو جعفر باقر(ع).
نويسنده دو نكته را، در ادامه نقد، يادآور مى شود.
الف. اين كه چرا مجمع البيانْ أبو جعفر طبرى را با أبو جعفر باقر(ع) اشتباه نموده است. او معتقد است: با اين كه قراين گوياى آن است كه منظور شيخ طوسى(قده) از أبوجعفر، همان أبو جعفر طبرى است، ولى صاحب مجمع البيان، به دليل آن كه در كنار أبوجعفر جمله «عليه السلام» را مشاهده كرده، با اين كه «عليه السلام»ها از شيخ طوسى نبوده، بلكه كاتبان به اشتباه «عليه السلام» گذاشته اند و نيز به اين دليل كه تفسير الطبرى در اختيار وى نبوده تا بدان مراجعه كند، لذا تعبير أبو جعفر در تفسير التبيان را بر أبوجعفر باقر(ع) تطبيق داده است.
چند قرينه اثبات مى كند كه منظور از أبوجعفر همان أبوجعفر طبرى صاحب تفسير است:
1. شيخ طوسى در مقدّمه تفسيرش، ضمن اشاره به تفاسير، از تفسير الطبرى ياد كرده است.
2. شيخ طوسى(قده) نام أبو جعفر را در كنار نام ابن عباس، قتاده، مجاهد، سدّى و ديگر مفسّران قرار مى دهد؛ آن گونه كه انسان مطمئن مى شود كه منظورش أبوجعفر طبرى است؛ چرا كه او از مفسران است، وگرنه امام باقر(ع) از ديدگاه شيعه برتر از آن است كه در كنار مفسّرانى از اين دست قرار گيرد.
ب. از كلام نويسنده ?قد به دست مى آيد كه موارد اين اشتباه، فراوان است و ايشان تنها چند مورد را ـكه بر اثر تصادف و اتفاق با آن ها برخورد كرده ـ آورده است. بر همين پايه، توصيه دارد كه در هر موردى كه در مجمع البيان از امام باقر(ع) گفته اى نقل شده، دقت كنيد تا مبادا از اين موارد اشتباه باشد. ۱
1.حديث هاى خيالى، ص ۲۱ ـ ۲۳؛ نشريه پژوهش هاى قرآنى، ش ۲۹ و ۳۰، نقد سند شناسانه بر احاديث مجمع البيان.
