پاسخى به كتاب «حديث هاى خيالى»

؛ مهدى حسينيان قمى

نقد عالمانه و منصفانه از سوى هر كه باشد، خردپرور و سودمند است؛ آن گونه كه نقد جاهلانه و غير منصفانه اگر از دوست هم رسد، دشمنى و عداوت تلقّى مى گردد.
آنچه به نقدْ ارزش مى دهد، همان محقّقانه و منصفانه بودن آن است. البته ما درصدى را براى خطا در نظر مى گيريم و بر اين باوريم كه گاه ممكن است ناقدى حكيم، به هنگام نقد، در اشتباه بيفتد، ولى اين در صورتى است، كه شيوه نقد، راه را بر اين احتمال و حسن ظنّ نبندد.
با اين مقدّمه كوتاه، به «دفاع از حديث» در برابر «نقدى سند شناسانه بر احاديث مجمع البيان» ـكه در فصلنامه پژوهش هاى قرآنى، سال هشتم، شماره 29 و 30، ويژه علامه طبرسى(ره) درج شده، مى پردازيم؛ همين مقاله، با فزونى اندكى،در كتاب حديث هاى خيالى در مجمع البيان به همراه چهار مقاله تفسيرى ديگر، چاپ شده است.
چكيده اين نقد، آن است كه شيخ طوسى (قده) گفتارى را در تفسير التبيان ، در مواردى، به أبوجعفر نسبت مى دهد كه منظور، أبوجعفر طبرى، صاحب تفسير الطبرى است، ولى مرحوم شيخ طبرسى(قده) در تفسير مجمع البيان، با توجّه به اين كه از تفسير التبيان بهره گرفته، در اين موارد، مقصود از أبوجعفر را، به اشتباه، امام باقر(ع) پنداشته است؛ چرا كه در كنار أبوجعفر در تفسير التبيان، به غلط، جمله «عليه السلام» از سوى كاتبان افزوده شده است. اين افزوده باعث شده كه شيخ الاسلام طبرسى(قده) أبوجعفر طبرى را با أبوجعفر باقر(ع) اشتباه كند و گفته طبرى را ندانسته به آن حضرت نسبت دهد.
پس از مرحوم طبرسى هم، صاحب تفسير روايى نورالثقلين، با تبعيت از مجمع البيان، اين