حدیث پژوهی

دوفصلنامه علمی پژوهشی حدیث پژوهی، وابسته به دانشگاه کاشان

بیست و سومین شماره فصلنامه علمی «حدیث‌پژوهی» منتشر شد.

بیست و سومین شماره فصلنامه علمی «حدیث‌پژوهی» شامل ۱۵ مقاله علمی از جمله مقاله «بررسی و تحلیل مفهوم روایت نبوی ...

جدیدترین شماره فصلنامه «حدیث‌پژوهی» روانه بازار نشر شد

بیستمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «حدیث‌پژوهی» شامل ۱۲ مقاله منتشر شد.

جدیدترین شماره مجله «حدیث پژوهی» منتشر شد

جدیدترین شماره از مجله علمی ـ پژوهشی حدیث پژوهی به صاحب امتیازی دانشگاه کاشان، مدیر مسئولی محسن قاسم پور و ...

جایگاه حدیث در تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن

علامه طباطبایی پیش از نگارش المیزان، تفسیر دیگری به نام تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث والقرآن نوشته بود. سبک ...

نقد روایات فریقین درخصوص قرائت غیررایج «ولا تُسألُ عَن أصحَابِ الجَحِیم»

روایات از جمله مستنداتی است که صاحبان منابع احتجاج قرائات و مفسران فریقین در توجیه وجوه قرائی به آن استناد ...

نشانه‌شناسی و تحلیل فرامتنی برخی از کنایات نهج‌البلاغه

در زبان معیار و کلام روزمره، تعبیراتی به‌کار می‌رود که مدلول کلماتش فراتر از معنای ظاهری آن‌هاست؛ تعبیراتی که به‌سبب ...

مصداق‌شناسی آیۀ دابه الارض باتوجه‌به روایات فریقین

به دلالت آیۀ 82 سورۀ نمل، یکی از وقایعی که در آخرالزمان روی خواهد داد، اخراج «دابه» از زمین خواهد ...

اعتبارسنجی سندی و تحلیل متنی روایات فرزندآوری

از مباحث مهم مطرح‌شدۀ چند دهۀ گذشته در ایران و جهان، مسئلۀ جمعیت و کنترل یا افزایش آن است. دراین‌باره ...

روش‌شناسی احادیث اجتماعی

احادیث گنجینۀ بسیار ارزشمندی از معارف دینی به‌شمار می‌آیند و این معارف می‌تواند در همۀ عرصه‌های زندگی بشر، گره گشا ...

درآمدی بر سنت‌های انتقال حدیث: خاستگاه اِسناد و اعتبار آن

اِسناد به‌معنای نام بردن از راویان از سنت‌های ابداعی مسلمانان برای حفظ حدیث است. برخی از خاورشناسان تلاش کرده‌اند اصالت ...

مبانی اعتبارسنجی روایات بحارالانوار نزد علامه مجلسی

بدون تردید هر پژوهشگری برای بهره‌مندی بهتر از بحارالانوار، بزرگ‌ترین دایره‌المعارف حدیثی شیعه، ناگریز است با پیش‌فرض‌های مؤلفِ آن در ...

بررسی کاربرد عقل در نقد روایات

عقل زیربنای تمام معیارهای نقد حدیث بوده و در نهایت این عقل است که با اعمال معیارهای دیگر بر سند ...

تحلیل احادیث طینت از منظر فقه‌الحدیث

احادیث طینت از جمله روایات کلامی است که در کتب حدیثی شیعه همچون اصول کافی از شیخ کلینی، التوحید از ...

نگرش تاریخی به روایات قرائات اهل‌بیت(ع)

در جوامع حدیثی و تفاسیر شیعی و کتب معاجم قرائات، روایات متعددی وجود دارد که قرائتی را به ائمۀ شیعه ...

بررسی کارکرد سبب ورود حدیث درتبیین قواعد فقهی

یکی از موضوعات شایان توجه در حوزۀ پژوهش ‏های حدیثی و فقهی، توجه به «سبب ورود حدیث» یا به‌عبارتی، «شأن ...

روش‌شناسی علامه مجلسی در نقد روایات سهوالنبی(ص)

علامه مجلسی در جلد هفدهم بحارالانوار، بابی با عنوان «سهو پیامبر(ص) و خواب‌ماندن ایشان از نماز» آورده و به هفده ...

واکاوی روایت ‌«لم‌‌ یکذب ابراهیم قط إلا ثلاث ‌مرات...» در جوامع روایی اهل‌ ‌سنت

روایت‏ «لم‏‏ یکذب ابراهیم قط إلا ‏ثلاث‏ مرات...» روایت مشهوری ‏است که در بسیاری از جوامع روایی و تفسیری‏ اهل‏ ...

بررسی منظورشناسانۀ برهان‌های زبانی احادیث پیامبر(ص)

منظورشناسی که به بررسی کلام میان متکلم و مخاطب در جهت ایجاد انگیزۀ ارتباطی معین بین طرفین اشاره دارد، ازجمله ...

فقه‌الحدیث در الکافی

فقه‌الحدیث سرآمد و نتیجۀ دانش‌های حدیث است. این نوشتار با بررسی و تحلیل ابعاد مختلف الکافی، در صدد است تا ...

بررسی و تحلیل سندی احادیث طبی در بحار الانوار بر اساس مجلد 59

اعتبارسنجی سندی روایات طبی، به‌علت پیوندی که با سلامت جسم و روح دارد، مسئلۀ اصلی این مقاله است و هدف ...

نقد تاریخ‌گذاری دهۀ چهارم هجری به‌عنوان سرآغاز وضع حدیث

حدیث در تاریخ خویش، آفات متعددی را تجربه کرده که مهم‌ترین آن‌ها پدیدۀ شوم وضع است. محدثان دربارۀ سرآغاز این ...

تحلیل روایت تفسیری منتقله ابن‌فحام درخصوص کاستی از آیۀ 33 آل عمران در امالی شیخ طوسی

شیخ طوسی در کتاب امالی، روایتی را از ابن‌فحام (شیخ عامی خود) نقل می‌کند مبنی‌بر اینکه امام صادق(ع) آیۀ 33 ...

کلینی و حوزۀ حدیثی قم

برخی پژوهشگران معاصر معتقدند کتاب کافی در بغداد و متأثر از فضای عقل‌گرای آنجا تدوین شده است. هرچند استفاده از ...

درون‌مایۀ انجیل در روایات شیعی

در بسیاری از احادیث و روایات شیعی، سخنان عیسی مسیح(ع) نقل شده است. از این دسته، پاره‌ای روایات به‌طور مستقیم ...

جعل و تحریف در اخبار سبب نزول سورۀ تحریم

نقد و بررسی اخبار و احادیث و کشف جعل یا تحریف در میان آن‌ها، از مسائل علم حدیث و به‌تبع ...

روایات عاشورایی أنساب الاشراف بلاذری در میزان نقد و بررسی

این مقاله جستاری است دربارۀ مقتل الحسین(ع) کتاب أنساب الاشراف که ابوجعفر احمد بن یحیی بلاذری در حدود قرن سوم ...

اعتبارسنجی عقل تأویل‌گرا در روایات تفسیری مجاهد بن جبر

دعوت‌های مکرر قرآن به تدبر، تفکر و تفقه، همه حاکی از این واقعیت است که نیروی ادراک انسان و حاصل ...

بررسی نقش زنادقه در جعل حدیث

یکی از مهم ترین مباحث مورد توجه حدیث شناسان، موضوع جعل و وضع حدیث است. در مورد علل و انگیزه ...

حجیت فهم و تفسیر غیر معصومین از قرآن کریم در روایات شیعه

حجیت فهم و تفسیر قرآن برای غیرمعصومین یا اختصاص آن به معصومین از موضوعات مورد اختلاف در میان فقها ...

حدیث موثّق و اعتبار آن نزد دانشمندان امامی

بحث و سخن دربارۀ اعتبار خبر موثّق به دلیل فراوانی مصادیق آن در منابع حدیثی شیعه، از اهمیت به سزایی ...

خداگونه بودن انسان؛ روایتی اسرائیلی یا آموزه مشترک ادیان ابراهیمی؟

خلقت خداگونه انسان برای اولین بار در آموزه های تورات آمده است. بر طبق آنچه سفر پیدایش بیان می کند ...

بررسی آسیب شناسانه تأثیر نسخه های عبده و صبحی صالح بر ترجمه های معاصر نهج البلاغه

نهج‌البلاغه که آیینه اندیشه قرآن ناطق و ناطق قرآن یعنی امیر مؤمنان علی(ع) است، کتابی بس سترگ و پرمنزلت بوده ...

بررسی کیفیت نزول لفظی و معنوی قرآن کریم در منظر روایات

پژوهش حاضر با استناد به روایات منقول در منابع شیعه به اثبات نظریه «نزول لفظی و معنوی قرآن کریم» توأمان ...

راه شناخت علل الحدیث

یکی از امور مهم در فقه الحدیث، توجه به روایات معلّل و تشخیص آن ها از روایات صحیح است. شناخت ...

بررسی روش های ابن ابی الحدید در فهم متن نهج البلاغه

یکی از شرح های مشهور نهج البلاغه، شرح ابن ابی الحدید معتزلی است. او در این اثر، برای تفسیر کلام ...

گونه شناسی گفتارهای قرآنی امام موسی کاظم(ع)

نظر به پیوند ناگسستنی اهل بیت(ع) با قرآن و نقش ایشان برای دستیابی به فهم معارف قرآنی، شناخت گفتارهای قرآنی ...

کاوشی در روایت تأبیرالنخل

در پاره‌ای از منابع روایی اهل سنت از جمله صحیح مسلم، مسند احمد بن حنبل، سنن ابن ماجه، صحیح ابن ...

آسیب‌شناسی روشی جریان روایت‌گرا در تفسیر

در مقاله حاضر، روش استفاده اصحاب جریان تفسیری روایت‌گرا از روایات نقد و بررسی می‌شود. از نگاه نگارنده، آسیب‌های اساسی ...

مشایخ نجاشی و بررسی وثاقت عمومی آنان

احمد بن علی نجاشی، یکی از متخصصان برجسته علم رجال و کتابشناسی است و رجال او در میان چهار کتاب ...

روش نقد و بررسی عنوان کتب و ابواب حدیثی از نگاه علامه محمد تقی شوشتری

از مهم‌ترین بایسته‌های پژوهش در علوم حدیث، ارائه روش‌هایی برای بررسی و پژوهش در میراث حدیثی است. نقد و بررسی ...

تحلیل و بررسی تدوین حدیث از نگاه جی. رابسون در دایره المعارف اسلام

رابسون(Robson) خاورشناس انگلیسی در جلد سوم دایره المعارف اسلام، مدخلی را به معرفی حدیث اختصاص داده است. وی در این ...

روش فهم حدیث در وسائل الشیعه

تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشّریعه، تألیف شیخ حرّ عاملی، دایره المعارفی از روایات فقهی شیعه است که از ...

اتحاد یا تعدد در روایات مشابه، بررسی تطبیقی عملکرد کتاب‌های وسائل الشیعه و جامع احادیث الشیعه

روایات معصومین(ع) در مسیر نقل، در قالب نسخه‌های متعدد و نقل‌های متفاوتی درآمده است. گاه یک روایت در یک یا ...

نقد و بررسی حدیثی در فضیلت ایرانیان

راویان و جامعان روایی، احادیثی را به پیامبر(ص) نسبت می‌دهند که درون‌مایه آن، به نوعی به فضیلت و برتری اهل ...

جلوه‌ای از حاکمیت قانون‌گرا در احادیث سیرۀ رسول الله

قانون‌گرایی رسول اکرم(ص) از اموری است که در سیره آن بنیانگذار تئوری حکومت اسلامی، به روشنی جلوه‌گر است. روایت مشهوری ...

اصطلاح «اخباری» در سیر تحول مفهومی

در این مقاله، کاربردهای گوناگون اصطلاح «اخباری» در گذر زمان بررسی شده است. مفهوم آغازین اصطلاح «اخباری» تا سده ششم، ...

تأثیر آموزه‌های امام صادق(ع) بر مباحث کلامی شیعه

آموزه‌هایی روایی شیعی بر مباحث کلامی تأثیرگذار بوده، و بسیاری از متکلمان افزون بر استفاده از مبانی و روش‌های عقل‌گرایانه، ...

روایات عاشورایی الفتوح ابن اعثم کوفی در میزان نقد و بررسی

این مقاله، جستاری است در مورد مقتل الحسین کتاب الفتوح که ابن اعثم کوفی در حدود قرن چهارم آن را ...

گونه‌شناسی روایات تفسیری امام رضا(ع)

به استناد بسیاری از آیات و روایات، ائمه اطهار(ع) تنها کسانی هستند که پس از خدا و پیامبر(ص)، آگاهی کامل ...

روش علّامه سید عبدالله شبّر در نقد صدوری و متنی حدیث

بی‌شک، پرداختن به تبیین و تشریح مراد حدیث، مبتنی بر احراز صحت صدور و نیز احراز صحت متن قابل استناد ...

بررسی تحوّلات در فهم روایات اسلامی بر پایه مفهوم گفتمان بررسی موردی روایت «انا قتیل العبره»

تحوّل در فهم برخی روایات برجای مانده از پیشوایان دین، مسئله‌ای است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده، ...

محمد بن احمد شیبانی محدثی از مکتب ری در نسل مشایخ شیخ صدوق

عمدۀ منابع رجالی، محمد بن احمد شیبانی را چونان یک راوی ناشناس از مشایخ شیخ صدوق شناسانده‌اند که از او ...

تحلیلی از جایگاه قرآن‌شناسی اهل بیت(ع) در روایات کلینی

از مباحث مهم و ضروری در فرهنگ شیعه، شناخت موضع اهل بیت(ع) در معرفی قرآن و تفسیر و ذکر مصادیق ...

کاستی‌های گزارش دائره المعارف بزرگ اسلامی از محدّث والامقام، فضل بن شاذان (م260ق)

دائره المعارف بزرگ اسلامی که پس از انقلاب، به عرصه فرهنگ کشور پیوسته، حاوی نکاتی همانند تردید در استماع مستقیم ...

بررسی تطبیقی روایات فریقین در تشریع عمره تمتّع

در دوره جاهلیت، حج و عمره به عنوان دو عبادت مستقل به شمار می‌آمده و در دو زمان مختلف از ...

حدیث‌پژوهی علامه موسوی سبزواری

عبد الاعلی موسوی سبزواری (1328/1329ـ1414) از محدثان و عالمان برجسته عصر حاضر و دارای آثار گران‌سنگی در زمینه دانش‌های مختلف ...

بررسی دلالی روایات تحریف‌نما در کتاب کافی

روایات تحریف ­نما، ابهام در تاریخ تدوین قرآن کریم از نظر برخی­، وجود روایاتی که درباره تشبیه رخدادهای کلان امت ...

بررسی احادیث تقیه از دیدگاه مجلسی اول

تقیه، موضوعی است که در آیات قرآن و سنت معصومان(ع) ریشه دارد و در فهم محتوا و هدف کلام ائمه ...

جایگاه گوینده در اعتبار گفتار از دیدگاه احادیث

احادیث متعددی که بر تفکیک بین شخص گوینده و گفتارش تأکید می‌کنند، بیان کننده فهم اصل سخن و ارزیابی آن ...

بازخوانی نارسایی اضطراب حدیث، حکم و چگونگی تعامل با آن

حدیث در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ زیرا پس از قرآن، دومین منبع شناخت دین است. دانشمندان مسلمان ...

انواع و جایگاه روایات بیانگر مکی و مدنی در تفسیر قرآن

یکی از دانش‌هایی که قرآن‌پژوهان و حدیث‌شناسان به آن پرداخته‌اند، موضوع مکی و مدنی بودن آیات و سور قرآنی است. ...

بازخوانی حدیث اقتدا و اهتدا

بی‌شک مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در باورها، بینش‌ها، رفتار و گفتار مسلمانان، سخنان پیامبر(ص) است. در کنار این عامل مهم، نوع ...

اجتهاد در تفسیر روایی نورالثقلین

تفسیر نورالثقلین که توسط شیخ عبد علی بن جمعه عروسی حویزی فقیه و محدث امامی مذهب در نیمه دوم قرن ...

بررسی و ارزیابی دو اصطلاح «مقارَب الحدیث» و «مقارِب الحدیث» در دانش جرح و تعدیل

حدیث به طور متعارف، دربردارنده دو عنصر اساسی متن و سند است. برای بررسی و نقد حدیث، دو راه پیش ...

بررسی و ارزیابی حدیث کمیت آیات قرآن در کتاب کافی

تعداد آیات قرآن، در حدیثی در کتاب کافی با رقم هفده هزار نقل شده است. این حدیث از دیرباز در ...

درآمدی در نقد ترجمه‌های کنایاتی از نهج‌البلاغه

تعبیرات کنایی یکی از جلوه‌های زیبایی سخن و هنر سخنور است و صاحبان هر زبان به کمک تصویرهایی که از ...