بازکاوی موضوع تقوا در نهج‌البلاغه براساس اصول ادب

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : زهرا افضلی
پديدآورنده : سپیده عبدالکریمی

چکیده :

تعامل به‌عنوان یک اصطلاح در حوزة زبان­شناسی اجتماعی مترادف با رابطة کلامی است که فهم گفتگو در آن مستلزم توجه به عوامل بیرونی و درونی است. ادب راهبردی مرتبط با تعامل است که در آن از وجهة افراد و حفظ یا تهدید وجهة آن‌ها طبق اصول خاصی سخن به میان می­آید. با این تفاسیر آگاهی از چگونگی وجهة مخاطب در کنش­های گفتاری با بررسی آن‌ها بر مبنای اصول ادب امکان­پذیر است. بر همین اساس، در مقالة حاضر سخنان امام­ علی(ع) راجع به موضوع تقوا در نهج­البلاغه محور پژوهش قرار گرفت و کنش­های گفتاری موجود در آن بر مبنای اصول مذکور با روش توصیفی- تحلیلی موردبررسی واقع شد. این بررسی از آن جهت حائز اهمیت است که موضوع تقوا در کلام کسی که خود اسوة پرهیزکاران است، تاکنون با چنین رویکردی واکاوی نگردیده است. نتیجة پژوهش نشان داد که بیان مستقیم از بسامد بیشتری برخوردار است که‏این امر بیانگر وجود صراحت در کلام امام(ع) و انطباق میان کنش بیانی و کنش منظوری در بالاترین درصد از نمونه‏های موردبررسی است. با این حال، اختصاص یافتن شواهد زیاد به بیان مستقیم تأثیر منفی بر وجهة مخاطب نداشته است؛ چراکه عواملی چون شگردهای تلطیف­کننده، صمیمیت و فاصلة اجتماعی اندک، وجهۀ او را از تهدید حفظ کرده است.