تبیین منظومه فکری و تمدّنی امام علی(ع) در اِعمال آموزه امت اسلامی از منظر نهج‌البلاغه

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : اصغر منتظرالقائم
پديدآورنده : زهرا سادات کشاورز

چکیده :

تبیین مفهوم و نقش امت براساس مجموعه فرمایشات علمی و سیره عملی امام علی(ع) در فرآیند ساخت تمدن اسلامی، نقطه عزیمت این نوشتار است تا وانماید که این نظریه چه ظرفیت‌هایی در باروری تمدن‌سازی دارد. سؤال پژوهش این است که امام علی(ع) برای احیای مفهوم امت اسلامی چه رفتارهایی داشتند و چه دیدگاه‌هایی را تبیین نمودند؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا این فرضیه را بررسی کند که ایده امت‌گرایی امام علی(ع) ناشی از اصول ثابت دیدگاه وحدت‌گرایانه و سیره آن حضرت بود که پیامد آن ارائه گفتمان نوین تمدنی در گستره جهانی و انسانی و فرامنطقه‌ای، فراقبیله‌ای و فرانژادی می‌باشد. کارکردهای تمدنی آموزه امت در این مقطع تاریخی را نباید در ظواهر تمدنی جستجو کرد بلکه مربوط به ساحت کلان و بنیان اندیشه متعالی و روح حاکم بر مبانی نظام‌سازی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تمدن‌سازی علوی می‌باشد.
نتایج نشان می‌دهد انکار و مخالفت با مرزبندی‌های عقل قبیله‌ای، رسوم عصبیت اشرافیت جاهلی، قومی و نژادی، تلاش برای پی‌ریزی حفظ عقیده مشترک و پیاده کردن نشانه­های شریعت و حدود آیین‌ همگانی اسلام، ایجاد وحدت و انسجام اجتماعی، حفظ میراث فرهنگی و تمدنی همه انبیا، همزیستی همه اقوام و نژادهای گوناگون مسلمان، همسویی با آداب و سنن پسندیده اقوام و ملل و محبت نسبت به آحاد امت از سوی رهبر و امام الهی از ظرفیت‌های اثرگذار در نظام اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تمدن‌سازی اسلامی است. امام علی(ع) در عمل تمامی امکانات و تلاش خود را برای همسازگری امت به‌کار گرفت تا گفتمان خود را جامه عمل بپوشاند.