ابو داوود سجستانی(202 ـ 275 ق)

وی به سال ۲۰۲ ق در سِند، واقع در غرب شهر هرات به دنیا آمد.[۱] محدّث، فقیه، متکلّم و یکی از مؤلّفان صحاح ششگانه اهل سنّت است. در شهرهای مختلف ازجمله حجاز، شام، مصر، عراق، حلب، جزیره، ثغر و خراسان، به استماع حدیث پرداخت.[۲] ابو داوود در سال ۲۷۵ ق، در بصره، درگذشت.[۳]

مکانت حدیثی

برخی، تعداد مشایخ او را پنجاه و برخی دیگر، سیصد نفر برشمرده اند که نتوانست همه آنان را مشخّص سازد.[۴] وی بیشترین بهره علمی را از اسحاق بن راهویه، احمد بن حنبل، علی بن مدینی و یحیی بن معین، برد.[۵] شمار فراوانی از محدّثان، در ردیف راویان او قرار دارند که ازجمله آنان می توان از صاحبان سنن، ابو عیسی ترمذی، نسائی، ابو عوانه اسفراینی، احمد بن ابراهیم بن اشنانی، احمد بن علی بن حسن بصری، ابو سعید بن اعرابی و فرزند او ابو بکر عبد اللّٰه بن ابی داوود نام برد.[۶] عالمان اهل سنّت، ابو داوود را با تعابیری چون پارسا، حافظ، متقن و مدافع سنن، توصیف کرده اند.[۷]

آثار حدیثی

دوازده اثر حدیثی و غیر حدیثی دارد که مشهورترین آن ها کتاب السنن است. این کتاب، دارای ۵ هزار و ۲۷۴ حدیث (بدون حذف روایات مکرّر)، در موضوعات مختلف فقهی و برخی اخبار غیر فقهی است.[۸] همه این روایات، به صورت مسند، نقل شده اند و در برخی موارد، فقه الحدیث و اطّلاعات رجالی را نیز بدانها افزوده است. به عقیده برخی محقّقان، این کتاب پس از صحیحین، معتبرترین کتاب اهل سنّت به شمار می آید.[۹] از او نقل است که: «۵۰۰ هزار حدیث از احادیث پیامبر اکرم(ص) را گِرد آوردم و از میان آن ها، ۴ هزار و ۸۰۰ حدیث صحیح را انتخاب کرده و در کتاب سنن تدوین نمودم».

سنن أبی داوود، دارای شرح ها و حواشی بسیاری است که برخی از آن ها عبارت اند از: ۱. معالم السنن، از ابو سلیمان احمد بن محمّد بن ابراهیم خطّابی (م ۳۸۸ ق)؛ ۲. المجتبی، از زکی الدین عبد العظیم بن عبد القوی مندری (م ۶۵۴ ق)؛ ۳. شرح سنن أبی داوود، از سراج الدین عمر بن علی ملقّن شافعی (م ۸۰۴ ق)؛ ۴. مرقاة الصعود إلی سنن أبی داوود، از جلال الدین سیوطی (م ۹۱۱ ق)؛ ۵. عون المعبود فی شرح سنن أبی داوود، از سیوطی؛ ۶. المسائل الّتی خالف علیها الإمام أحمد بن حنبل.

[۱] . تذکرة الحفّاظ : ج۲ ص۵۹۱ ش۶۱۵.

[۲] . همان، تهذیب الکمال : ج۱۱ ص۳۵۶ ش۲۴۹۲.

[۳] . تذکرة الحفّاظ : ج۲ ص۵۹۳ ش۶۱۵، الحدیث و المحدّثون : ص۳۶۰.

[۴] . تهذیب التهذیب : ج۲ ص۳۹۰ و ۳۹۱ ش۲۹۶۵.

[۵] . تاریخ دمشق : ج۲۲ ص۱۹۱ و ۱۹۵.

[۶] . سنن أبی داوود، مقدّمه : ج۱ ص۷، تهذیب الکمال : ج۱۱ ص۳۵۵- ۳۶۱ ش۲۴۹۲.

[۷] . سنن أبی داوود، مقدّمه : ج۱ ص۵، تهذیب التهذیب : ج۲ ص۳۹۲ ش۲۹۶۵.

[۸] . سنن أبی داوود، مقدمه  : ج۱ ص۱۳.

[۹] . اُصول الحدیث، علومه و مصطلحه : ص۳۲۱، سنن أبی داوود، مقدّمه : ص۹.