شعبة بن حَجّاج(83 ـ 160 ق)

وی سال ۸۳ ق به دنیا آمد.[۱] شیخ طوسی، او را از اصحاب و راویان امام صادق(ع) شمرده است.[۲] ابوالفرج اصفهانی، وی را ازجمله کسانی دانسته که فتوای نصرت دادن ابراهیم بن عبد اللّٰه (برادر نفس زکیه) و لزوم شورش علیه حکومت عبّاسیان را داده است.[۳] او در سال ۱۶۰ق در بصره درگذشت.[۴]

مکانت حدیثی

او از حدود چهارصد تن از تابعیان، حدیث استماع کرده است. ابن حجر، تعداد مشایخ او را ۴۱۵ تن، یاد کرده که اَبان بن تَغلِب، ابراهیم بن عامر، ابراهیم بن محمد، ابراهیم بن مسلم، اسماعیل بن عبد الرحمان (سدّی کبیر)، قتاده و ابو اسحاق، در شمار آنان هستند. راویان فراوانی مانند اعمش، ثوری، وکیع، ابو داوود طیالسی، ابو نعیم و قعنبی نیز از او اخذ حدیث کرده اند[۵] برخی او را شیعه دانسته اند[۶] که در مواجهه با مخالفت ها و اعتراض های اهل سنّت، از اعتقادات شیعی دست برداشت.[۷] اهل سنّت، او را از طبقه هفتم راویان دانسته و توثیق و ستایش کرده [۸] و از او به عنوان اوّلین پایه گذار علم رجال در عراق و حافظ مرزهای سنّت پیامبر(ص) یاد کرده اند.[۹] با القابی چون «سید المحدّثین» و «امام الأئمّة» در شناخت حدیث و نقّاد و حافظ حدیث، از او یاد شده است.[۱۰]

احادیث و آثار

شعبة بن حَجّاج، از محدّثان پُر حدیث به شمار می آید. احادیث او که به بیش از ۲هزار می رسند، در معتبرترین کتاب های اهل سنّت، صحاح شش گانه[۱۱] و نیز در کتاب های شیعه[۱۲] آمده اند. همچنین وی از راویان «حدیث غدیر» است.[۱۳]

[۱] . الثقات، ابن حبّان : ج۶ ص۴۴۶.

[۲] . رجال الطوسی : ص۲۲۴ ش۳۰۱۵.

[۳] . مقاتل الطالبیین : ص۳۱۳.

[۴] . تهذیب الکمال : ج۱۲ ص۴۹۵- ۴۹۷ ش۲۷۳۹.

[۵] . تهذیب التهذیب : ج۲ ص۴۹۴ ش۳۲۵۷، تاریخ بغداد : ج۹ س ۲۵۵ ش۴۸۳۰.

[۶] . أعیان الشیعة : ج۷ ص۳۴۸.

[۷] . تاریخ بغداد : ج۹ ص۲۶۰ ش۴۸۳۰.

[۸] . حلیة الأولیاء : ج۷ ص۱۴۴ ش۳۹۶.

[۹] . الثقات، ابن حبّان : ج۶ ص۴۴۶.

[۱۰] . کتاب المجروحین : ج۱ ص۴۶.

[۱۱] . راویان مشترک : ج۱ ص۴۵۷.

[۱۲] . الخصال : ص۷۳ ح ۱۱۳، الأمالی، طوسی : ص۳۷۷ ح ۸۰۷.