وهب بن منبّه(34 ـ 110 یا 114 ق)

در زمان خلافت عثمان، در سال ۳۴ ق در یمن به دنیا آمد.[۱] اطّلاعات فراوانی از کتاب های اهل کتاب داشت و می گفت: «۷۲ کتاب الهی را خوانده ام».[۲] وی به سال ۱۱۰ یا ۱۱۴ ق در صنعا درگذشت.[۳]

مکانت حدیثی

ابو هُرَیره، عبد اللّٰه بن عمر، عبد اللّٰه بن عمرو بن عاص، ابو سعید خُدْری، نعمان بن بشیر، جزء مشایخ او هستند. مدعی بود عبد اللّٰه بن سلام و کعب الأحبار، اعلم اهل زمان خویش بوده اند و کسی که دانش هر دوی آن ها را جمع کرده از آن ها عالم تر است.[۴] بیش از بیست شاگرد، مانند عبد الصمد بن مغفل، سمّاک بن فشل از وی حدیث گزارش کرده اند.[۵] او از تابعیان طبقه سوم و از روایتگران اسرائیلیات در احادیث اسلامی به شمار می آید. علمای اهل سنّت، او را صدوق و ثقه، توصیف کرده اند.[۶] علمای شیعه، او را ضعیف و از راویانی دانسته اند که اشعری در نوادر الحکمة آنها را استثنا کرده است.[۷]

احادیث و آثار

در صحیح البخاری و مسلم فقط یک روایت از او نقل شده است و بیشتر مورخان و مفسران کلمات او را نقل کرده اند.[۸] کتاب هایی از جمله: . کتابی در ذکر پادشاهان حِمیر؛[۹] قصص الأخیار (/ قصص الأبرار)[۱۰] و کتابی در مغازی[۱۱] به وی منسوب اند.

[۱] . سیر اعلام النبلاء: ج۴ ص۵۴۵.

[۲] . تهذیب التهذیب : ج۶ ص۱۰۵.

[۳] . تاریخ الإسلام: ج۷ ص۵۰۰ ش۵۹۹.

[۴] . قاموس الرجال : ج۱۰ ص۴۵۴ ش۸۱۲۰.

[۵] . تاریخ الإسلام : ج۷ ص۴۹۷ ش۵۹۹.

[۶] . همان، میزان الإعتدال : ج۴ ص۳۵۲ ش۹۴۳۳، الجرح و التعدیل : ج۹ ص۲۴ ش۱۱۰.

[۷] . الفهرست ، طوسی : ص۲۲۲ ش۶۲۲، رجال النجاشی : ج۲ ص۲۴۳ ش۹۴۰.

[۸] . سیر اعلام النبلاء : ج۴ ص۵۵۶.

[۹] . شذرات الذهب : ج۱ ص۱۵۰.

[۱۰] . کشف الظّنون : ج۲ مادّه «قصص».

[۱۱] . سیرة ابن اسحاق، مقدّمة : ص۸.