سعید بن مسیب(15 ـ 91 یا 92 یا 94 ق)

ملقب به سید التابعین، داماد ابو هُرَیره است. ولادت وی را در سال دوم، چهارم یا هشتم خلافت عمر بن خطّاب، یعنی بعد از سال پانزدهم هجری گفته اند. او محدّث، زاهد و از فقیهان هفتگانه تابعیان مدینه به شمار می آید. جدّ وی، از کسانی است که نوه خود سعید را به پیروی از امام علی(ع) و ملازمت با او سفارش کرد.[۱] وی بارها از سوی فرمان روایان ستمگر، شکنجه و زندانی شد.[۲] شیخ طوسی و برقی، او را از اصحاب امام سجّاد(ع) دانسته اند.[۳] وی در میانه سال های ۹۱ تا ۹۴ ق وفات یافت و عمر او را ۷۵[۴] تا ۸۴[۵] سال ذکر کرده اند؛ سال وفات وی را «سنة الفقهاء» می نامند. این حادثه در زمان خلافت ولید بن عبدالملک روی داد.[۶]

مکانت حدیثی

بیشتر روایات سعید از امام علی(ع)، عمر بن خطّاب، عثمان بن عفّان، عبد الرحمان بن عوف، ابوذر، مقداد، ابو سعید خُدری، زید بن ثابت و ابو هُرَیره است و گروهی از تابعیان، همچون محمّد بن اسحاق، ابو حازم، محمّد بن عجلان، یحیی انصاری، عبید اللّٰه عمری و برخی دیگر، از سعید، روایت گزارش کرده اند.[۷] در توثیق و تضعیف سعید بن مسیب، میان رجالیان شیعه، اختلاف نظر است. برخی در وثاقت و عدم وثاقت وی، توقّف کرده اند،[۸] برخی دیگر، او را تضعیف کرده و از خوارج دانسته اند[۹] و برخی نیز او را توثیق کرده اند.[۱۰] کشّی، روایاتی در مدح و ذمّ وی نقل کرده است،[۱۱] ولی آیة اللّٰه خویی، در دلالت و سند تک تک آن ها، تردید و تشکیک کرده و سرانجام، او را شیعی می داند.[۱۲] علمای اهل سنّت، او را توثیق کرده اند و مرسلات او را صحیح ترین مراسیل می دانند.[۱۳]

احادیث و آثار

وی در اسناد روایات بسیاری واقع شده است. از روایات وی، آمار دقیقی در دست نیست. در اهمیت فراگیری حدیث می گوید: «شب ها و روز ها را در جستجوی یک حدیث، در سفر سپری می کردم». نام وی در اسناد چهارده روایت در منابع شیعه واقع شده است.[۱۴]

[۱] . رجال الکشّی: ج۱ ص۳۳۲ ش۱۸۴.

[۲] . تاریخ الکبیر: ج۳ ص۵۱۱، قاموس الرجال: ج۵ ص۱۲۸ و ۱۲۹.

[۳] . رجال الطوسی: ص۱۱۴ ش۱۱۳۱، رجال البرقی: ص۸.

[۴] . رسائل الشهید الثانی: ج۲ ص۱۰۱ ش۱۸۳.

[۵] . الطبقات الکبری: ج۵ ص۱۴۳، المعارف: ص۴۳۸.

[۶] . الطبقات الکبری: ج۵ ص۱۴۳.

[۷] . تهذیب الأسماء: ج۱ ص۲۱۹ و ۲۲۰، تهذیب الکمال: ج۱۱ ص۶۷-۶۸.

[۸] . معجم رجال الحدیث: ج۸ ص۱۳۹ ش۵۱۸۰.

[۹] . الغارات: ج۲ ص۵۶۹ -۵۷۹، رسائل الشهید الثانی: ج۲ ص۱۰۲ و ۱۰۳ ش۱۸۳.

[۱۰] . تنقیح المقال: ج۲ ص۳۳.

[۱۱] . رجال الکشّی: ج۱ ص۴۳ ش۲۰ و ص۳۳۲-۳۳۵ ش۱۸۴ ـ ۱۸۹ و ص۳۳۹ ش۱۹۵.

[۱۲] . معجم رجال الحدیث: ج۸ ص۱۳۲- ۱۳۹ ش۵۱۸۰.