انس بن مالک(م 90 یا ۹۱ یا 93 ق)

هنگام ورود پیامبر(ص) به مدینه، مادرش او را که هشت ساله بود به پیامبر(ص) هدیه داد تا به ایشان، خدمت کند و او ده سال به پیامبر(ص) خدمت کرد.[۱] پس از رحلت پیامبر(ص) وی با سه خلیفه اوّل، همکاری کرد[۲] و درباره جانشینی امیر مؤمنان(ع)، مدّتی سکوت کرد و در جنگ جمل شرکت نکرد.[۳] اَنَس، جزء آخرین صحابیان پیامبر(ص) است که تا روزگار ولید بن عبدالملک (۸۵-۹۶ ق) زنده بود.[۴] سال وفات وی را ۹۰ یا ۹۱[۵] یا ۹۳ ق در بصره[۶] و عمر او را حدود یکصد تا ۱۱۰ سال یاد کرده اند.[۷]

مکانت حدیثی

اَنَس از پیامبر(ص)، امام علی(ع)، فاطمه(س) و نیز از صحابیانی چون سلمان، ابوذر، ابوبکر، عمر، عثمان، عبد اللّٰه بن عبّاس، مُعاذ بن جبل و ابو هُرَیره، حدیث نقل کرده است.[۸] بسیاری از تابعیان، همچون ابان بن صالح، ابان بن ابی عیاش و قتاده، از او اخذ حدیث کرده اند. شمار راویان از انس را تا دویست تن برشمرده اند.[۹] بر اساس نقلی از امام صادق(ع)، انس و ابو هُرَیره، از کسانی هستند که به پیامبر(ص) نسبت دروغ می دادند.[۱۰] به نقل از امام باقر(ع)، رواج شکنجه متّهمان و مجرمان دربار اموی، در پی گزارش دروغی است که اَنَس به پیامبر خدا(ص) نسبت داده که ایشان، دست مردی را به دیوار میخکوب کرد.[۱۱] به گفته برخی رجالیان، گروهی از جاعلان حدیث، روایت های جعلی خود را به او نسبت داده اند.[۱۲]

مطابق گزارش ها، هنگامی که امام علی(ع) در کوفه، از صحابیان حاضر در مجلس خواست تا به سخنان پیامبر(ص) در غدیر خُم درباره او اذعان کنند، وی خودداری ورزید و از همین رو، امام(ع)، وی را نفرین کرد و بر اثر آن به بیماری پیسی دچار شد[۱۳] و در پی این بیماری، سوگند یاد کرد که دیگر هیچ یک از فضیلت های امام علی(ع) را کتمان نکند.[۱۴]

احادیث و آثار

برخی تعداد احادیث او را ۲ هزار و ۲۸۶ حدیث می دانند.[۱۵] احمد بن حنبل، ۲ هزار و ۱۷۲ روایت از روایات اَنَس را در موضوعات مختلف فقهی، اخلاقی، تفسیری، اخلاقی، اعتقادی و...، در کتاب مسند گزارش کرده است. اَنَس، برخی روایات خود از پیامبر(ص) را با اعتماد راوی خبر، بدون ذکر نام راوی، به پیامبر(ص) نسبت داده است.[۱۶] بر اساس آنچه گذشت، از وی روایات فراوانی درباره امامت امام علی(ع) و فضائل و مناقب اهل بیت(ع) نقل شده است.[۱۷]

[۱] . الإصابة: ج۱ ص۲۷۶، أنساب الأشراف: ج۲ ص۱۵۳، اُسد الغابة: ج۱ ص۲۹۵.

[۲] . الإصابة: ج۱ ص۲۷۸، تاریخ الإسلام: ج۶ ص۲۹۳.

[۳] . شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید: ج۲۰ ص۲۰ و ج۴ ص۷۴.

[۴] . الأخبار الطوال: ص۳۲۸.

[۵] . تاریخ الإسلام: ج۶ ص۲۹۶.

[۶] . الطبقات الکبری: ج۷ ص۲۶.

[۷] . المعارف: ص۳۴۱، الاستیعاب: ج۱ ص۱۹۹، اُسد الغابة: ج۱ ص۲۹۶، تاریخ الاسلام: ج۶ ص۲۹۶.

[۸] . الطبقات الکبری: ج۷ ص۲۶، سیر اعلام النبلاء: ج۳ ص۳۹۶.

[۹] . سیر أعلام النبلاء: ج۳ ص۳۹۶.

[۱۰] . الخصال: ص۱۹۰.

[۱۱] . علل الشرائع: ج۲ ص۵۴۱.

[۱۲] . سیر أعلام النبلاء: ج۳ ص۳۹۶.