محمّد بن حسین بن ابی الخطّاب(م 262 ق)

محدّث، فقیه، متکلم امامی از اصحاب امام جواد، امام هادی و امام عسکری(ع) است.[۱] وفات او، به سال ۲۶۲ ق گزارش شده است.[۲] محمّد بن حسین، در سند روایات عنوان مشترکی است که اگر بدون قید باشد، منصرف به «محمّد بن الحسین بن أبی الخطّاب» است.[۳]

مکانت حدیثی

وی از بیش از ۱۳۰ استاد حدیثی، اخذ روایت کرده که برخی از آنان، همچون ابن ابی عُمَیر، بَزَنطی، جعفر بن بشیر، حسن بن علی بن فضّال، معاویة بن عمّار و صفوان بن یحیی، از مشاهیر حدیثی شیعه به شمار می روند. همچنین شماری از راویان، مثل سهل بن زیاد، سعد بن عبد اللّٰه، علی بن حسن بن فضّال، محمّد بن حسن صفّار و محمّد بن یحیی عطّار، از وی حدیث شنیده اند.[۴] علمای رجال، او را به وثاقت، جلالت، بزرگی و حُسن تصنیف، یاد کرده اند که روایاتش مورد اعتماد است.[۵]

احادیث و آثار

محمّد بن حسین، از محدّثان پُر حدیث شیعه به شمار می آید. نام وی در هزار و ۴۸۹ سند، در کتب اربعه آمده است.[۶] از تعبیر نجاشی به «حُسن التصانیف» بودن محمّد بن حسین استفاده می شود که کتاب های او بسیار است. بیشتر کتاب های او صبغه کلامی دارند و عبارت اند از: کتاب التوحید؛ کتاب المعرفة و البداء؛ کتاب الردّ علی أهل القدر؛ کتاب الإمامة؛ کتاب اللؤللؤة؛ کتاب وصایا الأئمة و کتاب النوادر.[۷]

[۱] . رجال الطوسی: ص۳۷۹ ش۵۶۱۵ وص۳۹۱ ش۵۷۷۱ و ص۴۰۲ ش۵۸۹۰.

[۲] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۲۰ ش۸۹۸.

[۳] . معجم رجال الحدیث: ج۱۵ ص۳۲۹۰۷ ش۱۰۵۴۹.

[۴] . همان: ص۲۶۸ -۲۷۰ ش۱۰۵۴۹ و ص۲۹۵ ش۱۰۵۵۴.

[۵] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۲۰ ش۸۹۸، الفهرست، طوسی: ص۲۱۵ ش۶۰۷، رجال الطوسی: ص۳۷۹ ش۵۶۱۵ و ص۳۹۱ ش۵۷۷۱.

[۶] . معجم رجال الحدیث: ج۱۵ ص۲۶۸ ش۱۰۵۴۹ و ص۲۹۵ ش۱۰۵۵۴.

[۷] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۲۰ ش۸۹۸، الفهرست، طوسی: ص۲۱۵ ش۶۰۷.