محمّد بن عیسی بن عبید(زنده در 260 ق)

حدود سال ۱۸۰ ق به دنیا آمده است.[۱] وی تا وفات فضل بن شاذان، در حدود سال ۲۶۰ ق، زنده بوده است.[۲]

مکانت حدیثی

محدّث و فقیه امامی از خاندان یقطین است که نزد بیش از پنجاه استاد، چون ابن فضّال، محمّد بن ابی عُمَیر، حمّاد بن عیسی، زیاد بن مروان، حسن بن علی وشّاء، صفوان بن یحیی و یونس بن عبد الرحمان، حدیث آموخت و حدود ۲۵ محدّث، همانند احمد بن محمّد بن خالد، احمد بن محمّد بن عیسی، سعد اللّٰه بن عبد اللّٰه، علی بن ابراهیم و محمّد بن حسن صفّار، از وی حدیث شنیده اند.[۳] علمای رجال، او را از اصحاب امام رضا،[۴] امام جواد،[۵] امام هادی و امام عسکری(ع)[۶] بر شمرده اند. همچنین، وی را فقیهی جلیل القدر، ثقه، عین، کثیر الروایة و حَسَن التصانیف، توصیف کرده اند.[۷] در میان رجالیان پیشین، تنها شیخ طوسی به پیروی از شیخ صدوق و او به تبع ابن ولید، برخی روایات وی را استثنا کرده است.[۸]

احادیث و آثار

نام او در کتب اربعه، در هزار و ۴۵۱ سند قرار گرفته است. فهرست نگاران، هفده اثر وی را معرّفی کرده اند که برخی از آن ها عبارت اند از: کتاب الواضح المکشوف فی الردّ علی أهل الوقوف؛ کتاب المعرفة؛ کتاب الفیء و الخمس؛ کتاب الزکات و کتاب الرجال.

[۱] . تنقیح المقال: ج۳ ص۱۶۹ ش۱۱۲۱۱.

[۲] . رجال الکشّی: ج۲ ص۸۲۱ ش۱۰۲۳.

[۳] . معجم رجال الحدیث: ج۱۷ ص۱۱۰ ش۱۱۵۰۸ و ص۱۱۳ ش۱۱۵۰۹.

[۴] . رجال الطوسی: ص۳۶۷ ش۵۴۶۴.

[۵] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۱۸ ش۸۹۷.

[۶] . رجال الطوسی: ص۳۹۱ ش۵۷۵۸، ص۴۰۱ ش۵۸۸۵، رجال البرقی: ص۵۸ و ۶۱.

[۷] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۱۸ ش۸۹۷، رجال الکشّی: ج۲ ص۸۱۷ ش۱۰۲۲.

[۸] . الاستبصار: ج۳ ص۱۵۵ ح ۵۶۸، الفهرست، طوسی: ص۲۱۶ ش۶۱۱، رجال الطوسی: ص۳۹۱ ح ۵۷۵۸.