فضّالة بن ایوب(حدود 200 تا 215 ق)

وی از راویان آخر قرن دوم و نیمه اول قرن سوم هجری به شمار می آید. شیخ طوسی، فضّالة بن ایوب را از اصحاب امام کاظم و امام رضا(ع) برشمرده است؛[۱] همچنین، نام او را در باب راویانی که از معصومان(ع) روایت نقل نکرده اند، ذکر کرده است.[۲] در باره تاریخ وفات وی قرینه ای یافت نشد.[۳]

مکانت حدیثی

نام ۴۸ استاد حدیثی وی در کتب اربعه، شناسایی شده است که ازجمله آنان، اَبان بن عثمان، جَمیل بن دَرّاج، حمّاد بن عثمان، عبد اللّٰه بن سنان و عبد اللّٰه بن مسکان دیده می شوند. نیز بیش از پانزده راوی از وی اخذ حدیث کرده اند.[۴] علمای رجال، او را قابل اعتماد در نقل حدیث و استوار در دین، توصیف کرده اند.[۵] برخی، فضّالة بن ایوب را به جای حسن بن محبوب، جزﺀ اصحاب اجماع از طبقه سوم شمرده اند که همه علما بر وثاقت، فقاهت و صحت روایاتشان اتّفاق نظر دارند.[۶]

احادیث و آثار

وی از محدّثان پُر حدیث به شمار می آید. نام او در کتب اربعه، در بیش از ۴۱۷ حدیث با عنوان «فضّالة بن ایوب» و در بیش از هشت صد حدیث با نام «فضّالة» در سند روایات، نقل شده است.[۷] فهرست نگاران، وی را دارای کتابی می دانند که از سوی عدّه ای نقل شده است. برخی کتاب الصّلاة و کتاب النوادر را از تألیفات او دانسته اند.[۸]

[۱] . رجال الطوسی: ص۳۴۲ ش۵۰۹۲ و ص۳۶۳ ش۵۳۸۳.

[۲] . رجال الطوسی: ص۴۳۶ ش۶۲۳۷.

[۳] . با توجه به طبقه روایی- شاگردان و اساتید ـ سال های حدود ۲۰۰ تا ۲۱۵ ق را می توان برای وفات فضاله تخمین زد.

[۴] . معجم رجال الحدیث: ج۱۳ ص۲۷۳ ش۹۳۲۸.

[۵] . رجال النجاشی: ج۲ ص۱۷۵ ش۸۴۸، رجال الطوسی: ص۳۴۲ ش۵۰۹۲، خلاصة الأقوال: ص۱۳۳ ش۱.

[۶] . رجال الکشّی: ج۲ ص۸۳۱ ش۱۰۵۰.

[۷] . معجم رجال الحدیث: ج۱۳ ص۲۷۳ ش۹۳۲۸.

[۸] . رجال النجاشی: ج۲ ص۱۷۵ ش۸۴۸، الفهرست، طوسی: ص۲۰۰ ش۵۷۰.