حَریز بن عبد الله سجستانی(م حدود 150 ق)

از محدّثان سده دوم هجری بود و در کوفه به  دنیا آمد.[۱] نجاشی،[۲] دلیل شهرت او به سجستانی را سفر به سجستان و تجارت در آن، دانسته است. دیگر رجالیان، بدون اشاره به شغل حَریز، تنها از انتقال او از کوفه و سکونتش در سجستان، سخن گفته اند.[۳] حَریز، سرانجام در مسجد شیعیان سجستان به دست مخالفان به قتل رسید.[۴]

مکانت حدیثی

او محدّث و از فقیهان برجسته عصر خود بوده و از ۴۷ استاد، حدیث شنیده است. بیشتر روایات حَریز در کتب اربعه، به نقل از دو فقیه برجسته شیعه، زُرارة (۶۶۴ سند) و محمّد بن مسلم (۴۴۳ سند) هستند. همچنین وی در طریق ۲۳۰ سند به امام صادق(ع) قرار دارد. بیش از ۴۸ راوی، از وی حدیث شنیده اند که ده تن از آنها، چون: حمّاد بن عیسی جُهَنی، عبد اللّٰه بن مغیره، صفوان بن یحیی، عبد اللّٰه بن مسکان، محمّد بن ابی  عمیر، یونس بن عبد الرحمان، از اصحاب اجماع بوده اند. بیشتر احادیث حَریز، از سوی حمّاد بن عیسی نقل شده اند.[۵] یونس  بن عبد الرحمان، وی را به  اعتبار دانش گسترده اش در فقه، ستوده است.[۶] علمای رجال، او را توثیق کرده[۷] و از اصحاب امام صادق(ع) شمرده اند.[۸]

احادیث و آثار

حَریز، از محدّثان پُر حدیث به شمار می آید و در کتب اربعه، بیش از هزار و ۳۲۰ حدیث در موضوعات مختلف اعتقادی، فقهی و اخلاقی از او نقل شده است.[۹] فهرست نگاران، چهار کتاب: الصلاة، - که دو تحریر مفصّل و مختصر دارد[۱۰] و تقریباً تمام متن آن در «باب الصلاةِ» کتب اربعه باقی مانده است- ؛[۱۱] کتاب الصوم؛ النوادر و الزکاة[۱۲] را برای او نام برده اند که شیخ طوسی، آنها را از اصول حدیثی شیعه بر شمرده است.[۱۳]

[۱] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۴۰ ش۳۷۳.

[۲] . همان.

[۳] . الفهرست، طوسی: ص۱۱۸ ش۲۴۹، رجال البرقی: ص۴۱، رجال الکشّی: ج۲ ص۶۸۱ ش۷۱۹.

[۴] . الاختصاص، ص۲۰۷، رجال الکشّی: ج۲ ص۶۸۱ ش۷۱۹. به تاریخ وفات حریز تصریح نشده است، ولی با توجه به طبقه روایی و شاگردان پس از شهادت امام صادق(ع) در حدود سال ۱۵۰ ق است.

[۵] . معجم رجال الحدیث: ج۴ ص۲۵۲ -۲۵۳ ش۲۶۳۷.

[۶] . رجال الکشّی: ج۲ ص۶۲۷ ش۶۱۶.

[۷] . الفهرست، طوسی: ص۱۱۸ ش۲۴۹.

[۸] . رجال الطوسی: ص۱۹۴ ش۲۴۱۶، رجال البرقی: ص۴۱.

[۹] . معجم رجال الحدیث: ج۴ ص۲۵۳ ش۲۶۳۷.

[۱۰] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۴۰ ش۳۷۳.

[۱۱] . معجم رجال الحدیث: ج۴ ص۲۴۹ ش۲۶۳۷.

[۱۲] . الفهرست، طوسی: ص۱۱۸ ش۲۴۹.

[۱۳] . همان.