جابر بن یزید جُعْفی(ح 50 ـ 128 ق)

ولادت او را حدود سال ۵۰ ق، دانسته اند.[۱] از سیر مراحل زندگی او، آگاهی چندانی دراختیار نیست تنها بیان شده است که او مدتی در مدینه ساکن شد و از امام باقر(ع) دانش آموخت.[۲] وفات او را نیز به سال  ۱۲۸ ق، دانسته اند.[۳]

مکانت حدیثی

او محدّث، فقیه، مفسّر و از متکلّمان شیعه به شمار می آید.[۴] از راویانی چون حارث بن مسلم، خیثمه بصری، مجاهد بن جبر[۵]، جابر بن عبد اللّٰه،[۶] عکرمه،[۷] سعید بن مسیب[۸] و دیگر راویان، روایت شنیده است. راویان امامی چون عمرو بن شمر (راوی بیشتر روایات جابر)، مفضّل بن صالح، عمرو بن ابی المِقدام و مفضّل بن عمر،[۹] و نیز محدّثان اهل سنّت، چون سفیان ثوری، سفیان بن عُیینَه، شعبة بن حجّاج، زهیر بن معاویة و شریک بن عبد اللّٰه، از جابر اخذ حدیث کرده اند.[۱۰] علمای رجال، او را از اصحاب امام باقر و امام صادق(ع) شمرده اند.[۱۱] در منابع رجالی و حدیثی شیعه و سنّی، گزارش ها و روایات متناقضی در باره جابر وجود دارد که سبب شده آرای متفاوتی در وثاقت وی پدید آیند.[۱۲] با این حال، محدّثان و رجالیان متأخّر امامی، توثیق جابر را پذیرفته اند و گزارش هایی را که در نکوهش او وارد شده، توجیه کرده اند.[۱۳]

احادیث و آثار

جابر، در سند ۳۲۴ حدیث در کتب اربعه قرار دارد و ناقل «زیارت امین اللّٰه»، است.[۱۴] همچنین روایات او در برخی مسانید اهل سنّت،[۱۵] نقل شده است. فهرست نگاران، ده اثر در موضوعات مختلف به جابر نسبت داده  که عبارت اند از: الاصل؛[۱۶] کتاب التفسیر؛ کتاب النوادر؛ کتاب الفضائل؛ کتاب الجمل؛ کتاب صفّین؛ کتاب النهروان؛ کتاب مقتل أمیر المؤمنین(ع)؛ کتاب مقتل الحسین(ع)؛ و رسالة أبی جعفر(ع) إلی أهل البصرة.[۱۷]

[۱] . تهذیب المقال: ج۵ ص۴۵.

[۲] . رجال الکشّی: ج۲ ص۴۳۸ ش۳۳۹ و ص۴۴۱ ح ۳۴۳.

[۳] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۱۴ ش۳۳۰.

[۴] . علل الشرائع: ج۱ ص۱۳۶ ـ ۱۳۷.

[۵] . همان: ص۳۵۵.

[۶] . کـتاب من لا یـحضره الفـقیه: ج۴ ص۴۱۳ ح ۵۹۰۱.

[۷] . تأویل الآیات الظاهرة: ج۱ ص۳۷۷ ح ۱۴.

[۸] . کمال الدین: ص۲۵۶ ح ۱.

[۹] . با استفاده از «نرم افزار درایة النور»، استخراج شده است.

[۱۰] . تهذیب الکمال: ج۴ ص۴۶۶ ـ ۴۶۷.

[۱۱] . رجال الطوسی: ص۱۲۹ ش۱۳۱۶ و ص۱۷۶ ش۲۰۹۲.

[۱۲] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۱۳ ش۳۳۰، رجال الکشّی: ج۲ ص۴۳۶ ش۳۳۶، الاختصاص: ص۲۱۶، خلاصة الأقوال: ص۳۵، میزان الاعتدال: ج۱ ص۳۷۹ ش۱۴۲۵، تهذیب التهذیب: ج۱ ص۴۱۰.

[۱۳] . خاتمة المستدرک: ج۴ ص۱۹۷ ش۵۷، معجم رجال الحدیث: ج۴ ص۲۵ ش۲۰۲۵.

[۱۴] . مصباح المتهجّد: ص۷۳۸، الإقبال: ج۲ ص۲۷۲.

[۱۵] . مسند ابن حنبل: ج۱ ص۵۱۸، مسند الطیالسی: ص۱۰۸، المصنّف، عبد الرزّاق: ج۱ ص۲۸۹، مسند إسحاق بن راهویه: ج۴ ص۲۵۰.

[۱۶] . الفهرست، طوسی: ص۹۵ ش۱۵۸.

[۱۷] . رجال النجاشی: ج۱ ص۳۱۴ ش۳۳۲، الفهرست، طوسی: ص۹۵ ش۱۵۸.