اَصبَغ بن نُباته(م بعد از 100 ق)

ابو القاسم، اصبغ بن نُباتة بن حارث تمیمی حنظلی مُجاشعی دارِمی،[۱] از تابعیان و راویان نیمه اوّل قرن نخست هجری، ساکن کوفه است. اصبغ، مردی پارسا و زاهد و از اصحاب سرّ امیر مؤمنان علی(ع) و از جمله «شُرطة الخمیس» ایشان بود که تا پای جان به پیمان دفاعی خود عمل می کردند.[۲] در جنگ جمل، صفّین و نهروان همراه امام علی(ع) حاضر بود.[۳] همچنین او را از اصحاب امام حسن(ع) نیز شمرده اند.[۴] ذهبی، او را میان متوفیان سال های ۱۰۱ تا ۱۲۰ ق نقل کرده است.[۵] اصبغ با واسطه یکی از حاضران کربلا از مقتل امام حسین(ع) خبر می دهد.[۶]

مکانت حدیثی

بیشتر روایات اَصبَغ، از امام علی(ع) است و در دو مورد، از امام حسن(ع) گزارش شده است.[۷] او از راویانی چون ابو ایوب خالد بن زید انصاری و عمّار بن یاسر، اخذ حدیث کرده است و راویانی چون اجلح بن عبد اللّٰه کِنْدی، ثابت بن اسلم نبانی، ابو حمزه ثابت بن ابی صفّیه ثُمالی، ابو الجارود زیاد بن منذر و سعد بن طریف اسکاف، از وی حدیث شنیده اند.[۸] وی احادیث بسیاری در فضائل و مناقب امام علی(ع) گزارش کرده است که در کتابی به نام قضایا أمیر المؤمنین(ع)، جمع شده اند و بیشتر روایات کتاب الکافی در احکام قضاوت های امام(ع) از این کتاب است.[۹] او از گزارشگران واقعه شهادت امام علی(ع) است.[۱۰] علمای رجالی شیعه، او را ستوده و به جلالت و بزرگی یاد کرده اند.[۱۱] در مقابل، بیشتر رجالیان اهل سنّت، او را ضعیف دانسته و روایاتش را متروک شمرده و وی را به سبب گرایش شیعی اش متّهم به غلوّ کرده اند.[۱۲]

احادیث و آثار

از اَصبَغ بن نُباته، در کتب اربعه، ۵۶ روایت نقل شده که همه آنها را به جز دو روایت، از امام علی(ع) است.[۱۳] آثاری که به وی نسبت داده اند عبارت اند از: ۱. عهد نامه امیرمؤمنان(ع) به مالک اشتر؛ ۲. کتاب عجائب أحکام امیر المؤمنین(ع)، که محمّد بن ابراهیم بن هاشم قمّی آن را به روایت از او تدوین کرده است؛ ۳. وصیت امام علی(ع) به فرزندش محمّد ابن حنفیه ۴. مقتل الحسین بن علی که طبری نیز روایتی از آن را نقل کرده است.[۱۴]

[۱] . التاریخ الکبیر: ج۲ ص۳۵ ش۱۵۹۵، تهذیب التهذیب: ج۱ ص۲۸۷، تهذیب الکمال: ج۳ ص۳۰۸.

[۲] . رجال الکشّی: ج۱ ص۱۹ ش۸.

[۳] . الطبقات الکبری: ج۶ ص۲۲۵.

[۴] . رجال الطوسی: ص۵۷ ش۴۷۰ و ص۹۳ ش۹۱۹.

[۵] . تاریخ الإسلام: ج۷ ص۲۸ ش۱۱.

[۶] . تاریخ الطبری: ج۵ ص۴۴۹.

[۷] . معجم رجال الحدیث: ج۳ ص۲۲۳ ش۱۵۰۹.

[۸] . همان.

[۹] . الذریعة: ج۱۷ ص۱۵۲ ش۷۹۴.

[۱۰] . الأمالی، مفید: ص۳۵۱.

[۱۱] . رجال النجاشی: ج۱ ص۶۹ ش۴، الفهرست، طوسی: ص۸۵ ش۱۱۹.

[۱۲] الموضوعات: ج۱ ص۳۹۲، میزان الاعتدال: ج۳ ص۱۱۸ ش۵۸۰۳، تهذیب الکمال: ج۳ ص۳۰۸ ش۵۳۷.