زید بن اَرقَم(م 68 ق)

وی پیش از بلوغ، اسلام آورده. پیامبر(ص) به سبب خردسالی اش او را از حضور در جنگ اُحد، باز داشت.[۱] زید، توطئه منافقان خزرج در خیانت به پیامبر(ص) را خبر داد و خداوند نیز از او در سوره منافقون در قرآن، تمجید کرد.[۲] با مهاجرت امیرمؤمنان(ع) به کوفه، وی نیز به آن جا رفت و در محلّه کِنْده، ساکن شد. او در مجلسی که ابن زیاد به سر بریده امام حسین(ع) جسارت کرد، زبان به اعتراض گشود و فضائل ایشان را برشمرد. وفات او را بیشتر سال ۶۸ ق، گفته اند.[۳]

مکانت حدیثی

رجالیان امامی، او را از اصحاب امام علی، امام حسن و امام حسین(ع) شمرده اند وروایتی را در مدح او نقل کرده اند.[۴] علمای اهل سنّت نیز او را از اصحاب خاصّ امام علی(ع) یاد کرده اند.[۵] وی از راویان «حدیث غدیر» است.[۶] زید بن ارقم، جز از پیامبر(ص) و امام علی(ع)، از کس دیگری روایت نکرده است.[۷] راویانی چون اُنیسه دختر وی، ابو طفیل، یزید بن حبان، ثمامة بن عقبه، ابن ابی لیلی، ابو منهال و عطیه عوفی، از وی حدیث شنیده اند.[۸]

احادیث و آثار

زید بن اَرقَم، از جمله راویانی است که علی(ع) را نخستین اسلام آورنده یاد کرده و ایشان را از دیگران برتر دانسته اند.[۹] وی علاوه بر «حدیث غدیر»،[۱۰] از راویان «حدیث کسا»[۱۱] نیز بوده است. نووی می نویسد: زید، هفتاد حدیث از پیامبر(ص) روایت کرده که برخی از آنها در باره فضیلت علی(ع) هستند.[۱۲] احمد بن حنبل، روایات او را گزارش کرده که بیشتر آنها در باره فضائل اهل بیت(ع) است.[۱۳]

[۱] . تهذیب الأسماء و اللّغات: ج۱ ص۱۹۹.

[۲] . التاریخ الکبیر: ج۳ ص۳۸۵.

[۳] . الطبقات الکبری: ج۶ ص۱۸، الاستیعاب: ج۲ ص۱۰۹.

[۴] . رجال الطوسی: ص۳۹ ش۲۳۹ و ص۶۴ ش۵۶۵ و ص۹۴، ش۹۳۳ و ص۱۰۰ ش۹۸۰، رجال البرقی: ص۲، ص۷، رجال الکشّی: ج۱ ص۱۸۲.

[۵] . تهذیب الکمال: ج۱۰ ص۱۱ ش۲۰۸۷.

[۶] . مسند ابن حنبل: ج۷ ص۷۸ ش۱۹۲۹۹ و ۱۹۳۲۱، الغدیر: ج۱ ص۲۹.

[۷] . تهذیب الکمال: ج۱۰ ص۱۰ ش۲۰۸۷.

[۸] . همان.

[۹] . شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید: ج۴ ص۱۱۹.

[۱۰] . الغدیر: ج۱ ص۲۹.

[۱۱] . شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید: ج۳ ص۲۰۷.

[۱۲] . تهذیب الأسماء و اللّغات: ج۱ ص۱۹۹.