امام حسن عسكرى عليه السّلامسيزدهمين معصوم و يازدهمين امام از امامان اهل بيت عليهم السّلام پس از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله مىباشد.
آن حضرت در سايه پدر بزرگوار خودحضرت امام هادى عليه السّلامرشد و پرورش يافته و در دانش و زهد و پرهيزگارى سرآمد مردم روزگار خويش گرديد.
حضرتش مدت بيست و دو يا بيست و سه سال از عمر شريف خود را در كنار پدر به سر برده و در طول اين مدت ميراث امامت و نبوت را از وى دريافت نمود.
آن حضرت از نظر علم و عمل، رهبرى و مجاهدت، و خيرخواهى براى امت جد خودحضرت محمّد صلّى اللّه عليه و الهبسان پدران بزرگوار خود بود.
شايستگى حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام براى امامت و پيشوايى مسلمين از زمان حيات پدر بزرگوارش حضرت امام هادى عليه السّلام در ميان مردم به ظهور و بروز رسيده و در نزد اصحاب خاص امام هادى عليه السّلام و عامه مسلمانان اين مسأله به اثبات رسيده بود كه آن حضرت پس از پدر بزرگوار خود امام مفترض الطاعه در ميان مسلمانان است.
امام حسن عسكرى عليه السّلام پس از شهادت پدر بزرگوار خود مسئوليت امامت و پيشوايى مسلمانان را به عهده گرفت و امامت آن حضرت حدود شش سال به طول انجاميد؛ شش سالى كه در طول آن، حضرتش در سختترين شرايط و ناگوارترين روزهايى كه بر اهل بيت رسالت مىگذشت، متحمّل مسئوليتهاى بزرگى بود. زيرا حاكمان عبّاسى كه حريصترين مردم براى حفظ و نگهدارى حكومت و قدرت بودند ديگر مىدانستند كه مهدى اهل بيت پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله از فرزندان حضرت على و حضرت امام حسين عليهما السّلام مىباشد. آنان دائما مترصّد بودند تا آن حضرت را به چنگ آورند. آنان مانند ساير مردم منتظر روزى بودند كه او را ببينند؛ البته نه به اين منظور كه مىخواستند زمام امور حكومت را به دست او بسپارند، بلكه با اين هدف كه شايد بتوانند اين آخرين اميد مستضعفان زمين را نابود نمايند.
حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام استاد دانشمندان، الگوى عابدان و رهبر مبارزان سياسى و عقيدتى زمان خويش بود. آن حضرت به رغم دشمنى هيأت حاكم با اهل بيت پيامبر عليهم السّلام و تعقيب و پيگرد حكومت نسبت به آنان و پيروانشان همواره مورد توجّه عموم مردم بوده و محبّت و ولايت مردم نسبت به آن بزرگوار روزبهروز سرعت بيشترى پيدا مىكرد. چنانكه در رابطه با پدر و جد بزرگوارش كه هر دو به لقب ابن الرّضا عليهم السّلام معروف بودند نيز همين محبوبيت وجود داشته است.
دستگاه حكومت عبّاسى علاوه بر مجبور كردن آن حضرت به اقامت در شهر سامرّا آن حضرت را مجبور كرده بود كه هفتهاى دو روز در دار الخلافه عبّاسى حضور به هم رساند.
* تاريخنويسان حضور مردم را در روز رفتن امام حسن عسكرى عليه السّلام به دار الخلافه اينچنين شرح كرده اند:
«خيابان پر از جمعيت و ازدحام چارپايان گرديده بود به گونهاى كه كسى توانايى راه رفتن نداشت و كسى هم نمىتوانست خود را در ميان آن جمعيت وارد نمايد. هنگامى كه امام عليه السّلام وارد خيابان شدند صداها خوابيد و در هنگام ورود و خروج از دار الخلافه مردم براى آن حضرت راه باز كردند»
حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام در تمامى طول زندگى حتى در زمانى كه در زندان حكومت عبّاسى قرار داشته دو نفر از افراد شرور مأمور نگهدارى از آن حضرت بودند، همواره در عبادت و بندگى خدا سختكوش بودند، به گونهاى كه با رفتار و كردار خود توانستند تغييرى اساسى در زندگى و روش آن دو مرد شرور ايجاد كنند؛ چندانكه آن دو تن از نظر عبادت و نماز به درجه بالايى دست يافتند. آن حضرت هنگامى كه به آن دو مرد نگاه مىكردند اندام آنها به لرزه مىآمد و ترسى در دل آنها حاصل مىشد كه توانايى غلبه بر آن را نداشتند.
حكومت عبّاسى حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام را دائما تحت تعقيب و مراقبت كامل قرار داده، با جاسوسان متعدّد ايشان را محاصره كرده بود. اين جاسوسان همه تحرّكات امام حسن عسكرى عليه السّلام را تحت نظر داشتند تا بدين وسيله بتوانند فعاليتهاى علمى و سياسى آن حضرت را مختل كرده، آن حضرت را از پرداختن به رهبرى در ميان طبقات جامعه باز دارند.
به همين سبب بود كه حضرت امام حسن عسكرى همچون پدران بزرگوار خود عليهم السّلام همواره به كارهاى سرى و مخفيانه اهميت خاصى مىدادند.
مضافا بر اينكه ايشان در تحكيم سازمان وكلا نيز تلاش مىنمودند تا بدين وسيله در چنان شرايط دشوارى بتوانند مسئوليت رهبرى خود را به شكل كامل ادا نمايند. در نتيجه همين فعاليتها بود كه آن حضرت موفّق شد همه تلاشهاى دشمنان را در راه نابود كردن نام و راه اهل بيت عليهم السّلام به شكست و ناكامى بكشاند.
حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام همچون پدران بزرگوار خود عليهم السّلام براى مقابله با ستم، ترور، بازى با قدرت سياسى و به بازى گرفتن مقدّرات و مصالح امت اسلام توسط حكومت عباسى، وارد معركه مبارزه سياسى گرديد. آن حضرت توانست از اصول شريعت و ارزشهاى رسالت اسلامى به بهترين نحو محافظت كرده و به بهترين وجهى زمينه را براى عصر غيبت كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و پيشوايان از اهل بيت آن حضرت عليهم السّلام خبر از حتمى بودن و ضرورت آن داده بودند، آماده نمايد.
مكتب اهل بيت در عصر امام حسن عسكرى عليه السّلام و به همت گروه ياران آن حضرت، ناقلان حديث و دانشجويان مكتبش آكنده از دانش، دعوت به خط اهل بيت عليهم السّلام و دفاع از شريعت اسلام بود.
حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام علىرغم سختى شرايط سياسى زمان خود در فرآيند دفاع از شريعت اسلام، مبارزه با بدعتها و هدايت گمراهان و ترديدگران و جذب آنها به سوى دايره دين، با جديت تمام به فعاليت مىپرداختند.
حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام در مدّت امامت بسيار كوتاه خود با معتزّ، مهتدى و معتمد عبّاسى هم عصر بوده، از سوى هريك از اين خلفا متحمّل شديدترين رنج و فشار و پيگرد و ترور گرديد. چنانكه بارها و بارها دستگير و به زندان افتاد.
معتمد عبّاسى كه خود در ميان امت اسلام محبوبيتى نداشت از اينكه مىديد امت اسلام از شيعه و سنّى يكپارچه بر تعظيم و بزرگداشت و احترام حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام اجماع كرده و آن حضرت را در فضيلت بر
همه علويان و عبّاسيان برتر مىدانند بسيار خشمگين بود و به همين جهت تصميم گرفت تا آن حضرت را ترور كرده و به شهادت برساند. اينگونه بود كه در توطئهاى شوم سمّى به آن حضرت خورانيد و آن حضرت در سنّى كمتر از ۳۰ سال به درجه رفيع شهادت نايل آمد.
پس سلام بر او باد روزى كه به دنيا آمد و روزى كه در راه رسالت پروردگار خود به جهاد پرداخت و روزى كه به شهادت رسيد و روزى كه برانگيخته خواهد شد.
