رباخوارى
هشتم از جمله كبائر ، خوردن رِباست ، يعنى سود . و ربا ، عبارت است از فروختن چيزى به جنس خود از چيزهايى كه به ترازو كِشند يا پيمانه كنند با زيادتىِ يكى از دو چيز ؛ خواه زيادتى حقيقى ، مثل [ آن كه ] يك مَن بدهد و يك مَن و نيم بگيرد ، يا حكمى مثل آن كه همان قدر بگيرد ، امّا شرط نموده باشد كه به جهت او كارى يا خدمتى بكند ، و اين ، رِبا در بيع است .
و رِبا در ساير معاوضات ، مثل صلح و غير آن ، محلّ خلاف است .
و رِبا در قرض هم مى باشد ؛ يعنى چيزى را به قرض دهند و از همان جنس ، بازيافت نمايند با زيادتى حقيقى يا حكمى ؛ خواه آن جنسى كه به قرض داده ، به كِيل و وزن در آيد ، و خواه در نيايد . و اكثر علما گفته اند كه رِبا ميانه پدر و فرزند ، و زن و شوهر ، و آقا و بنده ، و مسلمان و كافر حربى نمى باشد ، به شرط آن كه زياده را مسلمان بگيرد ، نه كافر .
آيات و روايات در نهى از ربا
و از جمله آيات كه در باب ربا وارد شده ، قول الهى است كه فرموده :«يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِىَ مِنَ الرِّبَواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ * فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِكُمْ لَا تَظْـلِمُونَ وَلَا تُظْـلَمُونَ»؛[۱]يعنى : اى جماعتى كه ايمان آورده ايد! از خداى تعالى ، حذر كنيد و وا گذاريد آنچه از رِبا پيش مردم مانده باشد ، اگر چنانچه شما اهل ايمانيد . پس اگر چنين نكنيد ، بدانيد يا خبر كنيد به آن كه شما در مقام محاربه با خدا و رسول او صلى الله عليه و آله هستيد ، و اگر توبه كنيد ، رأس مال شما از شما خواهد بود . نه شما بر كسى ستم كرده باشيد ، و نه كسى بر شما .
و در بعضى روايات ديگر ، نهى و وعيد به عذاب جهنّم در باب رِبا وارد شده .
و ابن بابويه رحمه الله در كتاب من لا يحضره الفقيه ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : يك درهم رِبا پيش خداى تعالى ، بدتر است از هفتاد زِنا كه همه با زنى باشد كه مَحرم او باشند .[۲]و در حديث ديگر از آن حضرت ، روايت كرده كه : بدتر است از سى زِنا كه با مَحارم خود ، مثل عمّه و خاله بكند .[۳]
و از حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله روايت كرده كه فرمود : آن كسى كه رِبا مى خورد و آن كه مى خورانَد و آن كس كه مى نويسند و دو كس كه گواه مى شوند ، همه در گناه ، مساوى اند ؛ يعنى در اصل گناه ، يا قدر گناه ، و شايد كه دويّم ، ظاهرتر باشد .[۴]
و از حضرت امير المؤمنين عليه السلام روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله لعنت كرده رِبا را و آن كسى [ را ] كه رِبا مى خورد و آن كه مى خرد و آن كه مى فروشد و آن كه مى نويسد و آن دو كس كه گواه مى شوند .[۵]
و در كنز العرفان ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : خداى تعالى ، حرمت رِبا را از براى آن شديد كرده كه مردم ، امتناع ننمايند از نيكى و احسان كردن به يكديگر، در قرض و عطا .[۶]
[۱]. سوره بقره ، آيه ۲۷۸ و ۲۷۹ .
[۲]. كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۳ ، ص ۲۷۴ ، ح ۳۹۹۲ .
[۳]. همان ، ح ۳۹۹۱ .
[۴]. همان ، ح ۳۹۹۳ .
[۵]. همان ، ح ۳۹۹۴ .
[۶]. كنز العرفان ، ج ۲، ص ۴۶ .
