عصمت و امامت در نهج البلاغه

تعدادی از سخنان امام علی(ع) در نهج البلاغه در مورد اهل بیت(ع) را می آوریم که در موضوع فوق قابل استفاده است:

هُم أساسُ الدّینِ وعِمادُ الیقینِ، إلَیهِم یفی ءُ الغالی، وبِهِم یلحَقُ التّالی، ولَهُم خَصائِصُ حَقِّ الوَلایةِ، وفیهِمُ الوَصِیةُ وَالوِراثَةُ.[۱]

آنان (آل محمّد) بنیاد دین و تکیه گاه یقینند، تندرونده به سوى ایشان بر مى گردد و واپس مانده به آنان ملحق مى شود، ویژگیهاى حقّ ولایت (و امامت) در آنهاست و بس و وصیت و وراثت منحصر به آنان است.

وکیفَ تَعمَهونَ وبَینَکم عِترَةُ نَبِیکم وهُم أزِمَّةُ الحَقِّ، وأعلامُ الدّینِ، وألسِنَةُ الصِّدقِ؟! فَأَنزِلوهُم بِأَحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ، ورِدُوهُم وُرودَ الهِیمِ العِطاشِ.[۲]

چرا سرگشته اید، با آن که خاندان پیامبرتان در میان شماست؟! که زمامداران حقّ و حقیقت اند و نشانه هاى دین و زبانهاى راستى؟! پس آنان را همچون قرآن، حرمت نهید و فرمان برید و از چشمه فیض ایشان، چونان اشتران تشنه اى که بر گرد آب فراهم مى آیند، سیراب شوید.

انْظُروا أهلَ بیتِ نبیکمْ، فالْزَموا سَمْتَهُمْ، و اتَّبِعوا أثَرَهُمْ، فلَنْ یخْرِجُوکمْ مِن هُدىً، و لَنْ یعیدوکمْ فی رَدىً، فإن لَبَدوا فالْبُدوا، و إن نَهَضوا فانْهَضوا.[۳]

به خاندان پیامبر خود بنگرید و راه آنان را در پیش گیرید و در پى آنها حرکت کنید؛ زیرا آنان هرگز شما را از راه راست منحرف نمى کنند و به هیچ هلاکتى در نمى افکنند. اگر نشستند شما نیز بنشینید و اگر بپا خاستند شما نیز بپا خیزید.

نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوّةِ، و مَحَطُّ الرِّسالةِ، و مُخْتَلَفُ المَلائکةِ، و مَعادِنُ العِلْمِ، و ینابیعُ الحُکمِ.[۴]

ماییم درخت نبوّت و جایگاه فرود آمدن رسالت و جاى آمد و شد فرشتگان و کانهاى دانش و چشمه هاى حکمت.

تاللّهِ لَقد عُلِّمْتُ تبلیغَ الرِّسالاتِ، و إتمامَ العِداتِ، و تَمامَ الکلِماتِ، و عندَنا أهلَ البیتِ أبوابُ الحُکمِ، و ضِیاءُ الأمْرِ.[۵]

به خدا سوگند که [روش] ابلاغ پیامها و به انجام رساندن وعده ها و تمام کردن کلمات [الهى] به من آموخته شد. درهاى حکمت الهى به روى ما اهل بیت گشوده است و چراغ دین با راهنمایى ما افروخته.

أینَ الّذینَ زَعَموا أنَّهُمُ الرّاسِخونَ فی العِلْمِ دُونَنا، کذْبا و بَغْیا عَلَینا؟!... بِنا یسْتَعْطى الهُدى و یسْتَجْلى العَمى.[۶]

کجایند کسانى که از سر دروغ و ستم بر ما، ادّعا کردند آنان راسخان در علم [قرآن] اند و نه ما؟... هدایت با راهنمایى ما به دست مى آید و دل هاى کور با ما تابان مى شود.

فیمَن تَرَکوا أهلَ البیتِ: آثَروا عاجِلاً و أخَّروا آجِلاً، و تَرَکوا صافِیا و شَرِبوا آجِنا، کأنّی أنْظُرُ إلى فاسِقِهِم و قَد صَحِبَ المُنکرَ فألِفَهُ.[۷]

امام على(ع) درباره کسانى که اهل بیت(ع) را وا گذاشتند فرمود: دنیاى زودگذر را برگزیدند و آخرت جاودان را پس زدند؛ چشمه زلال را وا نهادند و از آب تیره و بد مزه نوشیدند. گویى فاسقِ آنان را مى نگرم که با منکر یار و همنشین شده است.

عند ذِکرِ آلِ النّبی(ص): هُمْ مَوضِعُ سِرِّهِ، و لَجَأُ أمْرِهِ، و عَیبَةُ عِلْمِهِ، و مَوْئلُ حُکمِهِ، و کهوفُ کتُبِهِ، و جِبالُ دینِهِ، بِهِمْ أقامَ انْحِناءَ ظَهْرِهِ، و أذهَبَ ارْتِعادَ فَرائصِهِ.[۸]

امام على(ع) هنگام یاد کردن از خاندان پیامبر(ص) فرمود: آنان جایگاه سرّ الهى اند و پناهگاه فرمان او و مخزن دانش او و بیانگر احکام شریعت او و جانْ پناه هاى [امن] کتابهاى او و کوههاى افراشته دین او. به وسیله ایشان خمیدگى پشت دین را راست گردانید و لرزش آن را از میان بُرد.

إنّما الأئمّةُ قُوّامُ اللّهِ على خَلْقِهِ، و عُرَفاؤهُ على عِبادِهِ، و لا یدْخُلُ الجنّةَ إلّا مَنْ عَرَفَهُمْ و عَرَفُوهُ، و لا یدْخُلُ النّارَ إلّا مَنْ أنْکرَهُمْ و أنْکروهُ.[۹]

همانا امامان از جانب خدا تدبیر کننده کار مردمانند و کار گزاران او بر بندگانش. به بهشت در نمى آید مگر کسى که آنان را بشناسد و آنها نیز او را، و به دوزخ وارد نمى شود مگر کسى که ایشان را انکار کند و ایشان نیز او را نشناسند و نپذیرند.

نَحْنُ الشِّعارُ و الأصحابُ، و الخَزَنَةُ و الأبوابُ، و لا تُؤتَى البُیوتُ إلّا مِنْ أبوابِها، فمَنْ أتاها مِن غیرِ أبوابِها سُمِّی سارقا.[۱۰]

ما خاصان و یاران و گنجوران نبوّت و درها [ى رسالتیم] و به درون خانه ها، جز از درهاى آن نتوان وارد شد، و آن که جز از درها، به خانه ها درمى آید، دزد نامیده مى شود.

فیهِمْ کرائمُ الإیمانِ، و هُمْ کنوزُ الرّحمنِ، إنْ نَطَقوا صَدَقوا، و إن صَمَتوا لم یسْبَقوا.[۱۱]

نفایس ایمان در ایشان است، آنان گنجینه هاى خداوند رحمانند، اگر سخن بگویند، راست مى گویند و اگر خاموش مانند، بر آنان پیشى نمى جویند.

نَحْنُ النُّمْرُقَةُ الوُسْطى، بها یلْحَقُ التّالی و إلَیها یرْجِعُ الغالی.[۱۲]

ما تکیه گاه میان راهیم، هر که وا مانَد خود را به آن مى رسانَد و آن که پیش تاخته است به سوى آن باز مى گردد.

فی خُطبَةٍ لَهُ فی رَسولِ اللّهِ وأهلِ بَیتِهِ(ع): أرسَلَهُ بِأَمرِهِ صادِعاً (ناطِقاً)، وبِذِکرِهِ ناطِقاً (قاطِعاً)، فَأَدّى أمیناً، ومَضى رَشیداً، وخَلَّفَ فینا رایةَ الحَقِّ، مَن تَقَدَّمَها مَرَقَ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها زَهَقَ، ومَن لَزِمَها لَحِقَ.[۱۳]

امام على(ع) درخطبه اى راجع به رسول خدا واهل بیت او: خداوند او [محمّد] را فرستاد تا فرمانش را آشکار سازد و یادش را زنده گرداند و او رسالت خود را با امانت ادا کرد و رهیافته و رستگار، جهان را وداع گفت و پرچم حقّ را در میان ما گذاشت، هرکه از آن پیشى گیرد از دین به در رود وهر که از آن واپس ماند هلاک شود وهرکه همراهى آن کند [به ساحل رستگارى و نجات] برسد.