کاوشي در شناخت رجالي «ثابت بن دينار ابوحمزه ثمالي»
سيد محمّد صادق حسيني سرشت ۱
چكيده:
«ثابت بن دينار ابوحمزه ثمالي أبوصفيه (م150ق)» بي شکّ، يکي از بزرگ‌ترين راويان احاديث تربيتي، اخلاقي و دعايي در تاريخ حضور امامان شيعه عليهم السلام و از راويان نيمه دوم قرن اوّل و نيمه اوّل قرن دوم است. وي چهار امام معصوم عليه السلام، يعني از امام سجّاد عليه السلام تا امام کاظم عليه السلام را درک نموده و از ايشان روايت کرده است. «ابوحمزه ثمالي» از راويان ثقه است، و بيشتر رجاليان شيعه وي را توثيق کرده‌اند و جرح‌هاي وارد شده بر او را بي‌اساس دانسته‌اند. رجاليان اهل سنّت نيز همگي، جز ذهبي وي را به خاطر معتَقَدات شيعي (رجعت، شفاعت و...) وي تضعيف کرده‌اند. روايات «ابوحمزه ثمالي» و آثار بر جامانده از وي بيشتر در زمينه مسائل اخلاقي، تربيتي، ادعيه و اصول دين است. دعاي ابوحمزه ثمالي، تفسير ابوحمزه ثمالي و رساله حقوق از معروف‌ترين آنهاست. ثمره اين جُستار شناخت علمي و روشمند شخصيت ابوحمزه ثمالي است.
کليدواژه‌ها: رجال، توثيق و تضعيف، بررسي شخصيت، ابوحمزه ثمالي.
درآمد
حديث، دومين مصدر تشريع پس از قرآن، بيشترين نقش را در پي‌ريزي معارف و احکام ديني و شکل‌گيري و بالندگي علوم اسلامي ايفا کرده است. حديث، ميراث ماندگار معصومان عليه السلام است که به شرح و تفسير قرآن و تبيين دين مي‌پردازد، و ثقل کبير است که در کنار قرآن [= ثقل اکبر] سعادت و رستگاري انسان را تضمين مي‌کند. پيشوايان معصوم عليه السلام مردم را به فراگيري، فهم، حفظ و نشر احاديث بسيار ترغيب کرده‌اند، و همين امر سبب رونق اين دانش شده است. ۲
از ديگر سو، ابتدايي‌ترين مراحل جهت دستيابي به سنّت ائمّه طاهرين عليهم السلام شناخت راويان و تعيين ميزان اعتبار روايات آنهاست.
اين جستار براي شناخت ذات (شخص) و وصف (حال) رجالي و سپس روايات و آثار«ابوحمزه ثمالي»،
1.دانشجوي دکتري دانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد علوم و تحقيقات تهران.
2.ميزان الحکمه، ج۱، ص۵.
