احاديث علم و ولایت امام علی(ع)

پيامبر(ص) افزون بر زعامت سياسی، مرجعيّت فكری امّت را نيز به عهده دارد. بديهی است كه امّت، در گذرگاه زندگانی، با ده ها گره فكری، فردی و اجتماعی رو به رو می شود. چه كسی بايد اين گره ها را بگشايد و ناپيداها را در برابر ديد جامعه بنهد؟ چه كسی بايد آيات الهی را تفسير كند و آموزه های دين را بدانان بنمايانَد؟ پيامبر خدا كه آيينش را جاودانه شمرده است، مرجعيّت فكری و علمی فردای امّت را در روزی كه خود در ميان امّت نيست، به چه كسی وا نهاده است؟

احاديث نبوی بسياری كه در منابع كهن پراكنده اند و از جمله، حديث شكوهمند :  «أنَا مَدينَةُ العِلمِ ، وعَلِيٌّ بابُها ؛  من شهر دانشم و علی، دروازه آن»  ، نشانگر اين است كه پيامبر خدا، اين جايگاه بلند را برای علی(ع) رقم زده است.

افزون بر اين كه علی(ع) خود، جوشش شگفتی از درون برای دريافتن و فراگرفتن داشت، پيامبر(ص) نيز علاقه شگرفی به آكنده ساختن جان وی از حقايق ربّانی داشت. پيامبر(ص) با جمله :  «أنَا مَدينَةُ العِلمِ وعَلِيٌّ بابُها ؛ فَمَن أرادَ المَدينَةَ فَليَأتِ البابَ ؛  من شهر دانشم و علی، دروازه آن. پس، هر كس قصد ورود به شهر را دارد، از دروازه اش بيايد»،  نشان داد كه دانش راستين در علی(ع) است و نه جز او.[۱]

پيامبر(ص) در آخرين لحظات عمرش، علی(ع) را فرا می خوانَد و اسرار دانش خويش را به آن بزرگوار می نمايانَد. پس از آن است كه علی(ع) می فرمايد :

«حَدَّثَني ألفَ بابٍ ، يَفتَحُ كلُّ بابٍ ألفَ بابٍ» .  با من از هزار بابْ سخن گفت كه هر يك، هزار باب بر من گشود.[۲]

و اين چنين است كه پيامبر خدا فرياد می زند :

«أنَا دارُ الحِكمَةِ ، وعَلِيٌّ بابُها» .  من خانه حكمتم و علی، درِ آن.[۳]

علی(ع) است آن تنها كسی كه در معبر تاريخ توانست بگويد : «از من بپرسيد، پيش از آن كه مرا نيابيد»[۴]و علی(ع) است كه اصحاب، بر سرِ بی مانندی او در دانش، اختلافی ندارند[۵]و خود می فرمايد:

«وَاللّهِ ما نَزَلَت آيَةٌ إلّا وقَد عَلِمتُ فيمَ نَزَلَت ، وأينَ نَزَلَت ، وعَلی مَن نَزَلَت ؛ إنَّ رَبّي وَهَبَ لي قَلباً عَقولاً ، ولِساناً ناطِقاً» .  به خدا سوگند ، آيه ای نازل نشد ، جز آن كه دانستم درباره چه و در كجا و برای چه كسی نازل شده است. پروردگارم به من قلبی خردمند و زبانی گشاده بخشيده است.[۶]و چه بلند است كلام امام حسن(ع) كه پس از شهادت علی(ع) فرمود:

«لَقَد فارَقَكُم رَجُلٌ بِالأَمسِ لَم يَسبِقهُ الأَوَّلونَ بِعِلمٍ ولا يُدرِكُهُ الآخِرونَ» .  ديروز ، مردی از شما جدا شد كه نه پيشينيان به علم او رسيدند و نه پسينيان به علم او خواهند رسيد.[۷]

اينها و جز اينها ـ كه بسيارند ـ همگی نشانگر آن اند كه پيامبر خدا، با اين تأكيدها و ترغيب ها، عملاً مرجع فكری آينده امّت و جايگاه جوشش دانش دين را نشان داده است، چنان كه صحابه نيز به پيروی از ايشان ، به آن ، اقرار نموده اند.[۸]