شبهه اى در اهداى فدك

پرسش :

با توجه به مکی بودن سوره اسراء، چگونه آیه ی 26 آن مربوط به فدک می تواند باشد؟



پاسخ :

مكى بودن سوره اسرا[۱]سبب شده است تا ابن كثير ـ از مفسران اهل سنت ـ با وجود تصريح بر اعتبار سند روايت اهداى فدك، اصل روايت را به جهت تطابق نداشتن زمانى و مكانى با آيه «دادن حق به ذوى القربى» مخدوش بداند.[۲]

عالمان و مفسران ديگر در پاسخ وى به چند نكته اشاره كرده اند:

۱. بيشترين آيه هاى سوره اسرا در مكه نازل شده است، ولى اين آيه (۲۶) و آيات ديگر (۳۲، ۳۳، ۵۷ و ۷۳ تا ۸۱ از سوره اسرا) در مدينه نازل شده اند ؛[۳]

۲. اعطاى حق به ذوى القربى در مكه معنا ندارد ؛ زيرا پيامبر خدا(ص) در مكه موقعيتى نداشت تا بتواند حق خويشان و مستمندان و در راه ماندگان را بپردازد؛

۳. برخى آيات دو بار نازل شده اند، بعيد نيست كه اين آيه نيز دو بار ناز ل شده باشد ؛ چراكه يك دستور اجرائى براى هميشه تاريخ است و تكرار آن مانعى ندارد ؛

۴. در گزارش ابو سعيد خدرى عبارت: «لمّا نَزَلَت هذه الآية» آمده است. و مى دانيم كه يكى از معانى «لمّا»، علّت است. در اين صورت مى توان گفت علت بخشش فدك، آيه «بخشش به خويشان» بوده است و اين روايت زمان خاصى را بيان نمى كند ؛

۵. و سرانجام رواياتى كه بخشش را متوقف به زمان خاصى كرده اند، با شك و ترديد مواجه اند، اما روايات متعدد ديگرى كه اساس بخشش را گزارش كرده اند، ترديدى در آنها نيست. بى شك اين بخشش ميان سال هاى هفتم تا دهم هجرى رخ داده است.

بنا برآنچه گذشت، شبهه ابن كثير نمى تواند به اساس يا فرايند بخشش فدك خللى وارد سازد.


[۱]. گفتنى است در سوره روم نيز چند كلمه نخست اين آيه آمده است . اما با توجه به برخى روايات كه «وابن السبيل» را هم آورده‏اند ، روشن است كه اين اهدا پس از نزول آيه سوره اسرا رخ داده است . وانگهى همين شبهه مكى بودن در سوره روم هم جريان دارد .

[۲]. تفسير ابن كثير : ج ۳ ص ۳۹ .

[۳]. تاريخ القرآن ، زنجانى : ص ۵۶ ، بيان النظم فى القرآن الكريم : ج ۲ ص ۵۱۶ .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت