فرق توبه و استغفار

بى ترديد واژه هاى «توبه» و «استغفار»، داراى دو مفهوم متفاوت اند. «توبه» به معناى بازگشت از كارهاى زشت و «استغفار»، به معناى درخواست پوشش و آمرزش گناهان از خداوند متعال است.[۱]به همين جهت، در حديثى از امام صادق عليه السلام توبه ضدّ اصرار، و استغفار، ضدّ اغترار شمرده شده است.[۲]

اين سخن، بدين معناست كه حقيقت توبه بدون استغفار هم تحقّق مى يابد ؛ يعنى همين كه گنهكار از كردار خود پشيمان شد و تصميم به عدم بازگشت به گناه گرفت، توبه محقّق مى شود، چنان كه در حديث نبوى آمده:

النَّدَمُ تَوبَةٌ.[۳]

پشيمانى [از گناه]، توبه است.

و در حديثى ديگر از امام على عليه السلام نقل شده:

النَّدَمُ استِغفارٌ.[۴]

پشيمانى [از گناه]، خود، طلب آمرزش است.

بنا بر اين، تصميم بر عدم بازگشت به گناه ـ كه حاصل ندامت قلبى است ـ براى تحقّق توبه، كافى است ؛ ليكن استغفار زبانى هم براى پيشگيرى از مغرور شدن به رحمت الهى ضرور است، بلكه همان طور كه پيش از اين توضيح داديم، ندامت قلبى حقيقى، از استغفار زبانى جدا نيست. بنا بر اين، همان طور كه برخى از محقّقان آورده اند،[۵]استغفار زبانى، مكمّل توبه است، نه شرط آن.