آداب شب جمعه

پیش از اشاره به آداب و اعمال شب و روز جمعه، این نکته، شایان توجّه است که بیشتر این آداب (مانند: تلاوت قرآن، صدقه دادن، و دعا کردن)، به شب یا روز جمعه اختصاص ندارد. از این رو، بیان این امور به عنوان آداب جمعه بدین معنا ست که انجام دادن آنها در همۀ ساعات شب یا روز جمعه، شایسته و مطلوب و البته در مقایسه با دیگر اوقات، از فضیلت بیشتری برخوردار است. چنان که امام صادق علیه السلام، در بارۀ کسی که می خواهد کار خیری انجام دهد، مانند این که صدقه دهد و یا روزه بگیرد، فرموده است:

يُستَحَبُّ أن يَكونَ ذلِكَ يَومَ الجُمُعَةِ، فَإِنَّ العَمَلَ يَومَ الجُمُعَةِ يُضاعَفُ.[۱]

شایسته است که انجام دادن آن، در روز جمعه باشد؛ زیرا]پاداش[کار در روز جمعه، چند برابر است.

و اینک آداب شب جمعه:

۱. خواندن قرآن

اهمیت قرائت قرآن در شب جمعه، به قدری است که امام صادق علیه السلام شب جمعه را "لیلة القرآن؛ شب قرآن” نامیده است.[۲]

۲. دعا کردن

شب جمعه بویژه هنگام سحر، از اوقاتی است که دعا در آن به اجابت نزدیک تر است. از این رو، یعقوب علیه السلام، دعا برای آمرزش فرزندانِ خطاکار خود را که به برادرشان یوسف علیه السلام جفا کرده بودند، به سحرگاه شب جمعه موکول می کند. همچنین دعا در شب جمعه برای مؤمنانی که از دنیا رفته  اند، سفارش شده و از امام صادق علیه السلام نقل است که هر که در شب جمعه برای ده نفر از برادران دینیِ در خاک خفتۀ خود دعا کند، خداوند، بهشت را بر وی واجب می سازد.[۳]دعای کمیل نیز از بهترین دعاهایی است که قرائت آن در شب جمعه، سفارش شده است.[۴]

۳. صلوات فرستادن بر پیامبر اعظم و خاندان مطهّرش

برای صلوات فرستادن بر خاندان رسالت در شب و روز جمعه، فضایل فراوانی نقل شده است،[۵]

ثقة الاسلام کلینی با سند معتبر، از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود:

إذا كانَ لَيلَةُ الجُمُعَةِ نَزَلَ مِنَ السَّماءِ مَلائِكَةٌ بِعَدَدِ الذَّرِّ فِي أَيْدِيهِمْ أَقْلامُ الذَّهَبِ وَ قَراطيسُ الفِضَّةِ لا يَكتُبونَ إلى لَيلَةِ السَّبتِ إلاَّ الصَّلاةَ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَيهِ وعَلَيهِم، فَأَكثِر مِنها.

چون شب جمعه مى شود، به شمار مورچگان، از آسمان فرشته فرود مى آيد و در دستانشان قلم های زرّين و كاغذهاى سيمين است و تا شب شنبه، جز درود بر محمّد و خاندان محمّد ـ كه درود خدا بر او و ايشان باد ـ چيزى را نمى نويسند. پس فراوان درود بفرست.

در ادامۀ روایت نیز در خصوص روز جمعه فرموده است:

إنَّ مِنَ السُّنَّةِ أن تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّدٍ وأَهلِ بَيتِهِ في كُلِّ يَومِ جُمُعَةٍ ألفَ مَرَّةٍ، وفي سائِرِ الأَيّامِ مِئَةَ مَرَّةٍ.[۶]

از جمله سنّت ها]و آیین های دینی[آن است که بر محمّد و خاندانش در هر روز جمعه، هزار بار و در دیگر روزها صد بار درود بفرستی.

۴. زیارت کردن امام حسین علیه السلام

افزون بر سفارش عام به زیارت سالار شهیدان ابا عبد الله الحسین علیه السلام به عنوان یکی از بهترین جلوه های اُنس با ایشان، شاید هیچ زمانِ پُر فضیلت و ویژه ای نباشد که به طور خاص به زیارت امام حسین علیه السلام در آن سفارش نشده باشد. شب و روز جمعه نیز به عنوان اوقاتی پُر ارج و با فضیلت، از آن جمله اند.[۷]بویژه که بر پایۀ احادیث صادر شده از خاندان رسالت، در شب های جمعه، ارواح انبیا و اوصیای الهی به زیارت امام حسین علیه السلام مشرّف می شوند.[۸]

۵. شب زنده داری

شب زنده داریِ شب جمعه نیز برای کسانی که تواناییِ آن را دارند، فراوان سفارش شده و حدیث معروف حکایت شده از صدّیقۀ کبرا فاطمۀ زهرا۳ در بارۀ دعا کردن برای همسایگان، مربوط به شب جمعه است.[۹]

۶. صدقه دادن

از دیگر آداب شب جمعه، انفاق در راه خدا و پرداخت صدقه است که فضیلت آن همچون دیگر کارهای خیر، بسیار افزون تر از اوقات دیگر است.[۱۰]