مقصود از دوران جاهليت

احاديثى كه مرگ بدون امام را مرگ جاهليت مى داند مورد اتّفاق همه مسلمانان است. هيچ كس نمى تواند صدور اين مضمون را از پيامبر اسلام مورد ترديد قرار دهد. اما مقصود از دوران جاهليت در این حدیث:

از نظر قرآن كريم و احاديث اسلامى، عصر رسالت رسول اكرم صلى الله عليه و آله عصر علم و پيش از بعثت آن حضرت، دوران جاهليت است، بدين معنا كه پيش از بعثت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به دليل تحريفى كه در اديان آسمانى پديد آمده بود مردم راهى براى شناخت حقايق هستى نداشتند و آن چه كه به نام دين بر جوامع مختلف بشرى حكومت مى كرد چيزى جز خرافات و موهومات نبود. در واقع اديان تحريف شده و عقايد موهوم ابزارى براى سلطه زر و زور بر انسان شده بودند و اين واقعيتى است كه تاريخِ قبل از اسلام نيز آن را تأييد مى كند.

بعثت مبارك رسول اللّه صلى الله عليه و آله ، آغاز عصر علم بود. اساسى ترين مسؤوليت ايشان مبارزه با خرافات و تحريفات و روشن كردن حقايق براى مردم بود. او خود را براى مردم همچون پدرى مى دانست كه آنان را مى پروراند و آموزش مى دهد. ايشان مى فرمود: «در واقع من براى شما همچون پدرى هستم كه به شما مى آموزم»[۱].

آن حضرت نبوّت خود را پديده اى منطبق با موازين عقلى و علمى معرفى مى كرد كه اگر دانشمندان در صدد شناخت آن برآيند مى توانند به سادگى راستگويى اش را درباره ارتباط او با مبدأ هستى درك كنند:  «وَيَرَى الّذينَ اُوتُوا العلمَ الّذى اُنْزِلَ اليكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقّ[۲]»  .

ايشان نيز مردم را از پيروى هر چه كه علم آن را تأييد نمى كند. به شدّت بر حذر مى داشت و اين آيه را براى آنان تلاوت مى فرمود: «و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن»[۳].