نزول آیه تبلیغ در باره اهل کتاب

آیه تبلیغ:

یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیکَ مِن رَبِّکَ وَإِن لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ.[۱]

ای پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر نکنی، پیامش را نرسانده ای و خدا، تو را از گزند مردم، نگاه می دارد. آری. خدا، گروه کافران را هدایت نمی کند.

برخی مفسّران اهل سنّت[۲]بر این باورند که این آیه، چون در سیاق آیات مربوط به اهل کتاب نازل شده، لذا ناظر به ابلاغ حکمی در باره آنان است و چون پیامبر(ص) از ناحیه آنان احساس امنیت نمی کرد، ابلاغ آن را به تعویق انداخته بود. برخی نیز مصداق این حکم را آیه بعدی، یعنی (قُلْ یا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلیٰ شَی ءٍ حَتّیٰ تُقِیمُواْ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنجِیلَ وَ مَا أُنزِلَ إِلَیکُم مِن رَبِّکُمْ)[۳]می دانند.

در پاسخ، می توان گفت:

الف ـ این دیدگاه، مستند به هیچ روایتی نیست؛ بلکه یک احتمال تفسیری است.

ب ـ صرف پشت سرِ هم قرار گرفتن آیات، دلیل قطعی برای وحدت نزول و در نتیجه، وحدت موضوعی آنها نیست.

ج ـ زمان نزول این آیه در سال های آخر عمر مبارک پیامبر(ص) است. اهل کتاب در برابر مسلمانان، بارها طعم شکست را چشیده بودند و اسلام، چنان قوّت و نیرو گرفته بود که از ناحیه آنان هیچ تهدیدی متوجّه اسلام و پیامبر(ص) نبود تا ایشان در برابر آنان، احساس ناامنی نماید و در ابلاغ احکامی در باره آنان، تعلّل کند.[۴]

د ـ پیامبر(ص) در آیاتی که پیشتر نازل شده بود، اموری شدیدتر از مفاد آیه ۶۸ مائده را به اهل کتاب، ابلاغ کرده و هراسی از آنان به دل راه نداده بود.[۵]

ه‍ ـ روایات فراوانی که از شیعه و اهل سنّت نقل شده و سبب نزول این آیه را ابلاغ ولایت علی(ع) معرّفی می کنند، این احتمال را مردود می سازند.