تعارض ولایت امام علی(ع) با ولایت پیامبر(ص) در آیه ولایت

آیه ولایت:

إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوٰةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَوٰةَ وَ هُمْ رَاکِعُون.[۱]

همانا ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان کسانی که نماز بر پای می دارند و در حال رکوع، زکات می دهند.

فخر رازی، اشکال می کند که اگر «ولیّ» در آیه، به معنای متصرّف در امور و امامت باشد، آیه اقتضا دارد ولایت امیر مؤمنان در زمان نزول آیه، تحقّق داشته باشد، در حالی که امیر مؤمنان در زمان حیات پیامبر خدا(ص) متصرّف در امور نبوده است.[۲]

جواب این اشکال، روشن است؛ چرا که آیه، بر استحقاق امیر مؤمنان علی(ع) برای ولایت دلالت دارد؛ امّا تصرّف و امر و نهی او، متوقّف بر زمان بعد از پیامبر خدا(ص) است؛ زیرا ولایت ولی، وصی، خلیفه و جانشین، همواره بالقوّه بوده، نه بالفعل. زکریا(ع) از خداوند فرزندی طلب می کند تا ولی و جانشین و وارث او باشد. ایشان از خدا می خواهد: (فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیّاً یرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ). این مسئله، امری عرفی و عقلایی است. علاوه بر این، مسئله تعیین جانشینی پیامبر(ص)، اختصاص به این آیه ندارد؛ بلکه پیامبر خدا(ص) در طول دوران بیست و سه ساله پیامبری اش، به طور مکرّر، مسئله خلافت علی(ع) را مطرح کردند که اوّلین نمونه آن، داستان حدیث «روز هشدار» است.[۳]