اعتبار روایات سبب نزول آیه ولایت

آیه ولایت:

إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوٰةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَوٰةَ وَ هُمْ رَاکِعُون.[۱]

همانا ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان کسانی که نماز بر پای می دارند و در حال رکوع، زکات می دهند.

یکی از نویسندگان مشهور اهل سنّت، به نام ابن تیمیه (م ۷۲۸ق) به سند این روایات، اشکال کرده است. البتّه دشمنی با اهل بیت(ع)، از ویژگی های این شخص است، به گونه ای که هر گاه در فضیلت و برتری اهل بیت(ع) سخنی گفته شود، می کوشد آنها را مخدوش جلوه دهد. آنچه وی در مورد این آیه نیز بیان کرده، به افترا و تهمت، نزدیک تر است. او در بخشی از نوشتار خود، منهاج السنة، در باره این آیه چنین می نویسد:

وَضَعَ بعضُ الکذّابینَ حدیثاً مُفترًی أنَّ هذه الآیةَ نَزَلَت فی علی لَمّا تَصَدَّقَ خاتَمَه فی الصَّلاةِ، وَ هذا کِذبٌ بإجماعِ أهلِ العِلم.[۲]

بعضی از دروغگویان، حدیثی را جعل کرده اند که این آیه (آیه ولایت) در باره صدقه دادن علی در حال رکوع، هنگامی که انگشتری خود را به فقیر داد، نازل شده است، در حالی که این مطلب، به اتّفاق اهل علم، دروغ است.

برای این که دروغ گویی ابن تیمیه و نادرستی آنچه به اهل حدیث نسبت داده، روشن شود، سخن سه تن از متکلّمان اهل سنّت را ـ که معمولاً در مقام دفاع علمی از عقیده اهل سنّت هستند ـ، نقل می کنیم:

الف ـ قاضی عضد الدین ایجی (م ۷۵۶ ق). وی در کتاب المواقف فی علم الکلام، یکی از مهم ترین متون اهل سنّت در علم کلام و اصول دین، می نویسد:

وَ أجمَعَ أئمّةُ التفسیرِ أنَّ المرادَ عَلیٌّ.

مفسّران متّفق اند که مراد [از آیه ۵۵ سوره مائده] علی است.[۳]

یعنی وی، دقیقاً نظری مخالف ابن تیمیه دارد؛ چون ابن تیمیه، مدّعی کذب بودن این اجماع بود و می گفت چنین اجماعی نیست، ولی قاضی ایجی، به این اجماع، عقیده دارد.

ب ـ سعد تفتازانی (م ۷۹۳ ق). او در کتاب شرح المقاصد، از کتاب های مهم اهل سنّت، اعتراف می کند که این آیه، به اجماع مفسّران، در باره امیر مؤمنان علی(ع)، نازل شده است.[۴]

ج ـ علاء الدین قوشجی حنفی (م ۸۷۹ق). وی نیز در کتاب شرح تجرید، همین اجماع را ادّعا کرده است.[۵]

آلوسی نیز در تفسیر خود می نویسد:

غالبُ الأخباریّین علی أنَّ هذه الآیةَ نَزَلَت فی علیّ ـ کَرَمَ اللّهُ وجهَه ـ.[۶]

بیشتر محدّثان بر این باورند که این آیه در باره علی(ع) نازل شده است.