بزرگان ری

کتاب بزرگان ری در دو بخش سامان یافته است.

کتاب بزرگان ری در دو بخش سامان یافته که بخش اوّل آن به مشاهیر ری اختصاص دارد. در این بخش شرح حال تفصیلی بیست تن از عالمان ری آمده است. در گزینش این مشاهیر، سعی شده دانشمندان و عالمان مشهوری گزینش شوند که در علوم مختلف تبحّر داشته اند و شرح تفصیلی از آنان در اختیار بوده است. در هر رشته نیز یک یا چند تن نام برده شده اند. هم چنین از عالمانی نیز یاد شده که شرح تفصیلی از آنها در دست نبوده، امّا به دلیل آن که عالمانی پر تلاش بوده اند یا خدمات بزرگی در ری انجام داده اند، در زمره این مشاهیر گنجانده شده اند.

بخش دوم با عنوان «مفاخر ری» به معرفی اجمالی ۵۳۵ نفر از مفاخر ری را در برمی گیرد که بیشتر آنها از جلد دوم کتاب ری باستان، تألیف استاد کریمان اقتباس شده است. در این بخش اسامی مفاخر ری به ترتیب حروف الفبا تنظیم گردیده و به فراخور حال شخص، از یک سطر تا دو صفحه به معرّفی وی پرداخته شده است.

مقدمه

گويا در جهان شهرى نتوان يافت كه در توالى اعصار و قرون به ميزان رى در دامن خود رجال بزرگ دينى و سياسى و علمى پرورش داده، و بزرگانى نام آور از حكمت دانان و فيلسوفان و فقيهان و حافظان حديث و شاعران و اديبان و مشايخ و اقطاب و اهل خير و صلاح عرضه جهان بشريت كرده باشد.[۱]

تحقيق و تتبع در حيات و آثار و افكار اين بزرگان و نمودن سهم آنان در رشد و گسترش فرهنگ اسلامى و ايرانى همتى والا و فرصتى دراز مى طلبد. پس از اينكه كميته علمى كنگره حضرت عبد العظيم عليه السلام تأليف شرح حال و آثار بزرگان رى را به نگارنده پيشنهاد كرد، به بررسى منابع متعدد پرداختم و پس از كندوكاو در منابع شرح حال به اين نتيجه رسيدم كه با توجه به فرصت اندك، گلچينى از آنچه تا به حال درباره مشاهير و مفاخر رى گفته شده را سامان دهم و شرح و تفصيل را به وقتى و فرصتى ديگر واگذارم. در اينجا دامن مقدمه را ـ كه با تعجيل قلمى شد ـ با چند تذكر برمى چينم.

۱. اين دفتر در دو بخش تدوين شده است: بخش اول، مشاهير رى و بخش دوم، مفاخر رى. در بخش اول، شرح حال تفصيلى بيست تن از عالمان رى آمده است. در تعيين مشاهير رى

تنها شهرت مطلق ملاك نبوده، بلكه گاهى معيارهاى ديگر نيز دخيل بوده است؛ مثلا عالم شيعى گمنامى چون منتجب الدين ابو عبدالله رازى مشهور به ابن ابى الفوارس به علت آنكه محدثى قابل و پرتلاش بوده و تاكنون شرح حالش به تفصيل ـ به جز مقدمه رساله «اربعين» ايشان ـ در جايى نيامده، در بخش مشاهير درج شد. و ياعالمى ديگر، به علت اينكه خدمات بزرگى در رى انجام داده يا ديگرى به سبب اينكه در زنده نگه داشتن نام و ياد بزرگان رى سهم بسزايى داشته، در اين بخش آورده شد. ملاك ديگر اينكه سعى شد از همه رشته هاى دانش در اين بخش كسانى انتخاب شوند؛ از متكلمان، مفسران، محدثان، فقيهان، فيلسوفان، طبيبان، شاعران و عارفان هركدام يك يا چند تن گزيده شد. البته رى عالمان بزرگ ديگرى نيز داشته كه چون به شرح حال تفصيلى آنان دست نيافتيم در اين بخش نيامد.

نكته ديگر درباره مشاهير اينكه گاهى در اين بخش در شرح حال بعضى مشاهير، به سبب اينكه به شرح حال جامع و همه جانبه دست نيافتيم، از چند منبع بهره برديم؛ مثلا در شرح حال سديد الدين حمصى از سه منبع و در شرح حال ابن قبه از دو منبع استفاده شد كه البته هر كدام از منابع مكمل ديگرى هستند. همچنين براى اطلاع خواننده از ديگر منابع، گاهى در پايان شرح حال مشاهير، به مقالات و كتابهايى كه درباره عالم مورد نظر نوشته شده توجه داده ايم.

۲. يكى از مشكلات ما در تدوين كتاب حاضر، شرح حال عالمان معاصر بود. اين مشكل به سبب تنگى وقت و نيز دسترسى نداشتن به اسناد و مدارك كافى در اين زمينه بود. تنها منبع مطمئن براى شرح حال معاصران، آثار مرحوم حجة الاسلام و المسلمين شريف رازى بود كه از آنها بهره برديم. از اين رو، اگر در شرح حال بعضى معاصران كوتاهى شده، اميدواريم اهل فضل و اطلاع عذر ما را بپذيرند و خبط و خطاهاى راه يافته در كتاب را تذكر دهند تا در چاپهاى بعدى اصلاح شود.

۳. كليه منابع استفاده شده در كتاب با قيد نويسندگان آن در پانوشت با علامت * مشخص شد و هيچ مطلبى بدون مدرك رها نشد.

۴. مناسب است از دست اندركاران كنگره بزرگداشت حضرت عبد العظيم حسنى عليهماالسلامبخصوص حجج اسلام مهدى مهريزى و على اكبر زمانى نژاد دبير كميته علمى كنگره و قائم مقام ايشان، تشكر كنم. همچنين از دوست فاضل و پركارم جناب آقاى عباسعلى مردى كه در تمام مراحل آماده سازى كتاب مرا يارى دادند تشكر مى كنم.

۵. در پايان، جزء اوّل اين اثر را به جناب حجة الاسلام و المسلمين دوانى (دامت توفيقاته) كه بيش از نيم قرن در راه زنده نگه داشتن ياد و نام عالمان بزرگ شيعه قلم زده و آثار پربار و برگى عرضه كرده اند، تقديم مى كنم.

همچنين جزء دوم را به مرحوم دكتر حسين كريمان كه با تأليف اثر پر ارج «رى باستان» و ديگر آثار خود، اهالى شهر رى را مديون خود ساخته اند تقديم مى كنم.

والسلام عليكم و رحمة الله

فروردين ۱۳۸۲

محسن صادقى

[۱]رى باستان، ج ۲، ص ۲۶۴