شيوه زندگى پيشوايان عدل
پرسش :
زندگى پيشوايان عدل غیر از اهل بیت(ع) چگونه باید باشد؟
پاسخ :
بر پايه مفاد اين احاديث، ساده زيستى و همسان سازى سطح زندگى، بويژه در خوراك و پوشاك، با زندگى بينواترين مردم جامعه، وظيفه اختصاصى براى امير مؤمنان عليه السلام نيست ؛ بلكه تكليف الهى همه پيشوايانِ عدالت گستر و حق محور است. اين حقيقت با صراحت بيشترى در احاديث ديگر ، مورد تأكيد قرار گرفته است:
إنَّ اللَّهَ(ع) فَرَضَ عَلى أئِمَّةِ العَدلِ أن يُقَدِّروا أنفُسَهُم بِضَعَفَةِ النّاسِ ، كَي لا يَتَبَيَّغَ بِالفَقيرِ فَقرُهُ .[۱]
خداوند(ع) بر پيشوايان دادگر ، واجب فرموده است كه خود را با مردمِ ناتوان و تهى دست ، برابر سازند تا فقر [و مستمندى ]، تنگ دست را به هيجان نياورَد و او را به طغيان وا ندارد.
هنگامى كه اَحنَف بن قيس بر معاويه وارد مى شود و در برابر خود ، غذاها و شراب هاى گوناگون مى بيند، اشك در چشمانش حلقه مى زند. معاويه مى پرسد: چرا گريه مى كنى؟
احنف مى گويد: از على در شگفتم!
معاويه مى پرسد: چگونه؟
احنف پاسخ مى دهد: هنگام افطار بر على وارد شدم . به من فرمود : «برخيز و با حسن و حسين ، غذا بخور». سپس به نماز ايستاد و پس از نماز ، از كيسه اى كه همراه داشت و درِ آن را محكم بسته بود، نانِ جُوى بيرون آورد.
به ايشان گفتم: اى امير مؤمنان! من از تو بخلى به ياد ندارم ؛ امّا نان جو را چنان در كيسه بسته اى كه هيچ بخيلى چنين نمى كند!
فرمود: «درِ كيسه را از سرِ بخل نبسته ام ؛ ليكن از آن مى ترسم كه حسن و حسين ، نانم را به روغن ، آغشته كنند و نرم سازند».
به او گفتم: آيا اگر چنين كنند ، حرام است؟ فرمود:
عَلى أئِمَّةِ الحَقِّ أن يَتَأَسَّوا بِأَضعَفِ رَعِيَّتِهِم حالاً فِي الأَكلِ وَ اللِّباسِ ، ولا يَتَمَيَّزونَ عَلَيهِم بِشَي ءٍ لا يَقدِرونَ عَلَيهِ ؛ لِيَراهُمُ الفَقيرُ فَيَرضى عَنِ اللَّهِ تَعالى بِما هُوَ فيهِ ، وَ يَراهُمُ الغَنِيُّ فَيَزدادُ شُكراً وَ تَواضُعاً .[۲]
بر پيشوايان حق ، واجب است كه در خوراك و پوشاك، به تهى دست ترين رعاياى خود ، تأسّى كنند و با چيزى كه در توانِ ايشان نيست، خود را از آنان برتر قرار ندهند ، تا اگر فقيرى به ايشان نگريست ، از حال خويش خشنود گردد و اگر توانگرى ايشان را ديد ، بر سپاس گزارى و فروتنى اش افزوده شود.
مسئله مهم اين جاست كه چه كسى مى تواند با اين كه همه امكانات كشورى را در اختيار دارد، همچون تهى دست ترينِ مردم زندگى كند؟!
زندگى كردن مانند فقيرترينِ مردم، براى توانگران، در مقام گفتار، شعارى است زيبا و بسيار شيرين و پُرجاذبه؛ ولى انجام دادن آن ، بسيار دشوار است و تنها از كسى ساخته است كه نفس امّاره اش را كشته باشد و به گفته امام على عليه السلام در نخستين گام در مسير عدالت ، از دام هوس ، رهيده باشد؛[۳]كسى مانند آن بزرگوار كه مى فرمود:
ألا وَ إنَّ إمامَكُم قَدِ اكتَفى مِن دُنياهُ بِطِمرَيهِ وَ مِن طُعمِهِ بِقُرصَيهِ ... أ أَقنَعُ مِن نَفسي بِأَن يُقالَ : هذا أميرُ المُؤمِنينَ ، وَ لا اُشارِكَهُم في مَكارِهِ الدَّهرِ ، أو أكونَ اُسوَةً لَهُم في جُشوبَةِ العَيشِ! فَما خُلِقتُ لِيَشغَلَني أكلُ الطَّيِّباتِ ، كَالبَهيمَةِ المَربوطَةِ ؛ هَمُّها عَلَفُها ، أوِ المُرسَلَةِ ؛ شُغُلُها تَقَمُّمُها ، تَكتَرِشُ مِن أعلافِها ، وَ تَلهو عَمّا يُرادُ بِها .[۴]
بدان كه پيشواى شما از دنياى خويش به دو جامه فرسوده، و از خوراكش به دو قرص نان بسنده نموده است . آيا خويشتن را به همين خرسند سازم كه بگويند :«اين ، امير مؤمنان است» و در ناگوارى هاى روزگار ، شريك آنان نباشم؟! يا در تلخ كامى ها پيشاپيش آنان گام برندارم؟! مرا نيافريده اند تا خوردنى هاى گوارا سرگرمم سازد؛ مانند چارپاى بسته كه تنها به علف مى پردازد، يا همچون حيوان رها شده اى كه خاكروبه ها را به هم زند و شكم خود را از علف هاى آن ، پُر مى سازد و از عاقب كار خويش ، غافل است .
بنا بر اين، رهبران سياسى جامعه اسلامى موظّف اند در دوران حاكميت، زندگى شخصى خود را با زندگى بينواترين مردمِ تحت رهبرى خود ، همسان سازند و اين وظيفه ، اختصاص به امير مؤمنان عليه السلام و اهل بيت(ع) ندارد؛ بلكه هر كس زمام امور جامعه اسلامى را به دست گيرد تا هنگامى كه در جامعه ، فقير وجود داشته باشد، بايد مانند آنها زندگى كند.
[۱]الكافي : ج ۱ ص ۴۱۱ ح ۳ ، نهج البلاغة : خطبه ۲۰۹ ، بحار الأنوار : ج ۴۰ ص ۳۳۶ ح ۱۹ .
[۲]تذكرة الخواص : ص ۱۱۰ .
[۳]«قَد ألزَمَ نَفسَه العَدلَ فَكان أوّلُ عدلِه نَفيُ الهَوى عَن نَفْسِه ؛ خود را به عدل پايبند ساخته است و نخستين عدالت او ، اين است كه هوس را از خود ، دور ساخته است (نهج البلاغه : خطبه ۸۷) .
[۴]نهج البلاغة : نامه ۴۵ ، بحار الأنوار : ج ۴۰ ص ۳۴۰ ح ۲۷ .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت
