شريعى، از اصحاب امام هادى عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام[۱]و اوّلين فردى است كه به دروغ ادّعاى نيابت و وكالت امام مهدى عليه السلام را مطرح كرده است. اطّلاعات قابل توجّهى در باره شريعى، پيشينه وى، ارتباط او با سازمان وكالت و ميزان تأثيرگذارى او بر جامعه شيعى وجود ندارد. بنا بر اين، شخصيت و اقدامات او براى ما مجهول است. تنها پيشقدم بودن او در اين ادّعاى ناصحيح، موجب شهرت او گشته است.
محمّد بن همام در باره وى نوشته است : نخستين كسى بود كه ادّعاى جايگاهى را كرد كه خداوند ، او را در آن جا قرار نداده بود و شايسته آن هم نبود و به خداوند و حجّت هايش، دروغ بست و چيزهايى را به آنها نسبت داد كه شايسته ايشان نبود و ايشان از آن بيزار بودند . از اين رو ، شيعيان ، او را لعنت كردند و از او بيزارى جستند و توقيع امام عليه السلام در نفرين و بيزارى از او بيرون آمد .
هارون گفت : سپس كفر و كژروىِ او آشكار شد.
همه اين بدعت گذاران ، در درجه نخست، به امام دروغ مى بستند كه وكيل امام اند ، و افراد ضعيف را با اين ادّعا به ولايت و دوستى خود فرا مى خواندند . بعد كارشان به عقيده حلّاجيه كشيد ، همان گونه كه در باره ابو جعفر شلمغانى و همسانانش - كه لعنت هاى پياپى خدا بر آنها باد - رايج و مشهور است .[۲]توقيع لعن و برائت مختص به او، اكنون در اختيار ما نيست؛ ولى در توقيع صادر شده براى شلمغانى به اين ماجرا اشاره شده است:
أعلِمهُم - تَوَلّاكُمُ اللَّهُ - أنَّنا فِي التَّوَقّي وَالمُحاذَرَةِ مِنهُ عَلى مِثلِ ما كُنّا عَلَيهِ مِمَّن تَقَدَّمَهُ مِن نُظَرائِهِ ، مِنَ : الشَّريعِيِّ ، وَالنُّمَيرِيِّ ، وَالهِلالِيِّ ، وَالبِلالِيِّ وغَيرِهِم .[۳]
خداوند ، سرپرستى تان را به عهده گيرد! به آنان اعلام كن كه ما از او در حذر و مراقبت هستيم، همان گونه كه از مدّعيان دروغين پيشين همانند او ، همچون شريعى، نميرى، هلالى و بلالى و جز ايشان، در حذر بوديم .
اين متن نشان دهنده آن است كه كفر و الحاد شريعى و برائت امام عليه السلام از وى، چنان شهره بوده كه شلمغانى به او مانند گشته است.
برخى گفته اند: پيروان او گروهى با نام شريعيه هستند؛[۴]امّا در باره اين گروه، اطّلاعات روشنى در اختيار ما نيست.
گفتنى است : برخى از محقّقان، محمّد بن موسى سريعى يا شريقى را با فرد موسوم به «شريعى» متّحد دانسته اند.[۵]
محمّد بن موسى، از اصحاب امام عسكرى عليه السلام بوده و با اوصاف غالى و ملعون از او ياد شده است. ملعون شمرده شدن هر دو نام، قرينه اى بر اتّحاد اين دو است، همچنان كه شباهت نوشتارى سريعى و شريعى، احتمال تصحيف در نگارش نام او را تقويت مى كند. تنها نكته مخالف با اين نظريه، سخن تلّعُكبَرى است كه در باره شريعى نوشته است: «أظن إسمه حسن».[۶]بديهى است كه اگر نام او «حسن» باشد، نمى تواند با محمّد بن موسى متّحد باشد. البته تلّعكبرى نيز بدين نظر، اعتماد تام نداشته و تنها گمان خويش را با لفظ «أظنُّ» ابراز نموده است.
[۴]دراسات فى علم الدراية: ص ۱۴۹.
[۵]معجم رجال الحديث: ج ۱۸ ص ۳۰۱.
