نيّر تبريزى

نيّر تبريزى

شاعر (م 1312 ق)

گفت : اى گروه ! هر كه ندارد هواى ما                        سر گيرد و بُرون رود از كربلاى ما

ناداده تن به خوارى ، ناكرده تركِ سر             نتوان نهاد پاى به خلوت سراى ما

تا دست و رو نشُست به خون ، مى نيافت كس               راه طواف بر حرم كبرياى ما

اين عرصه نيست جلوه گه روبَه و گُراز                        شيرافكن است باديه ابتلاى ما

همراز بزم ما نبُود طالبان جاه                        بيگانه بايد از دو جهان ، آشناى ما

برگردد آن كه با هوسِ كشور آمده                  سرناورَد به افسر شاهى ، گداى ما

ما را هواى سلطنت مُلكِ ديگر است               كاين عرصه نيست در خور فرّ هماى ما

يزدان ذو الجلال ، به خلوت سراى قدس                     آراسته است بزم ضيافت براى ما

برگشت هر كه طاقت تير و سِنان نداشت                      چون شاه تشنه ، كار به شمر و سَنان نداشت.

اى در غم تو ارض و سَما ، خون گريسته                     ماهى در آب و وحش به هامون ، گريسته

وى روز و شب به ياد لبت ، چشم روزگار                     نيل و فرات و دجله و جيحون ، گريسته

از تابش سرت به سِنان ، چشم آفتاب              اشك شفق به دامن گردون ، گريسته

در آسمان زِ دود خيامِ عفاف تو                     چشم مسيح ، اشك جگرگون ، گريسته

با درد اشتياق تو در وادىِ جنون                    ليلى بهانه كرده و مجنون گريسته

تنها نه چشم دوست ، به حال تو اشكبار                       خنجر به دست قاتل تو ، خون گريسته

آدم ، پىِ عزاى تو از روضه بهشت                  خرگاه درد و غم زده بيرون ، گريسته

گر از اَزَل تو را سرِ اين داستان نبود                اندر جهان ، ز آدم و حوّا ، نشان نبود.

قتل شهيد عشق ، نه كار خدنگ بود                دنيا براى شاه جهاندار ، تنگ بود ...

از عشق پرس حالتِ جانبازى حسين               پاى بُراق عقل در اين عرصه ، لَنگ بود

احمد ، اگر به ذِروه قَوسَين عروج كرد             معراج شاه تشنه ، به سوى خَدَنگ بود ...[۱]

زينب ، چو ديد پيكر آن شه به روى خاك                    از دل كشيد ناله به صد دردِ سوزناك:

كِاى خفته خوش به بستر خون ! ديده باز كن                 احوال ما ببين و سپس ، خوابِ ناز كن

اى وارث سَرير امامت ! به پاى خيز                بر كشتگان بى كفن خود ، نماز كن

طفلان خود ، به ورطه بحر بلا نگر                 دستى به دستگيرى ايشان ، دراز كن...

برخيز ، صبح ، شام شد ، اى ميرِ كاروان!                     ما را سوار بر شترِ بى جهاز كن

يا دست ما بگير و از اين دشت پُرهراس                      بار دگر ، روانه به سوى حجاز كن.

پس چشمه سارِ ديده ، پر از خون ناب كرد                   بر چرخ كج مدار ، به زارى خطاب كرد ...[۲]

اى ز داغ تو روان ، خون دل از ديده حور                    بى تو عالم ، همه ماتمكده تا نفخه صور

ز تماشاى تجلّاى تو ، مدهوش ، كليم              اى سرت سِرّ «أنا اللّه »[۳]وسِنان ، نخله طور

ديده ها ، گو همه دريا شو و دريا ، همه خون                 كه پس از قتل تو ، منسوخ شد آيين سُرور

پاى در سلسله ، سجّاد و به سر تاج ، يزيد                     خاك عالم به سرِ افسر و ديهيم و قصور

دِير ترسا و سر سِبط رسول مدنى                   آه اگر طعنه به قرآن زند انجيل و زَبور!

تا جهان باشد و بوده است، كه داده است نشان              ميزبان ، خفته به كاخ اندر و مهمان ، به تنور؟

سر بى تن كه شنيده است به لب ، آيه كهف؟                 يا كه ديده است به مشكاتِ تنور ، آيه نور؟

جان، فداى تو كه از حالت جانبازى تو             در طف ماريه ، از ياد بشد شور نُشور

قدسيان ، سر به گريبان به حجاب ملكوت                    حوريان ، دست به گيسوى پريشان ز قصور

گوش خضرا ، همه پُرغلغله ديو و پرى             سطح غَبرا ، همه پُر وِلوله وحش و طيور

غرق درياى تحيّر ز لب خشك تو ، نوح                       دست حسرت به دل ، از صبر تو ، ايّوب صبور

كوفيان ، دست به تاراج حرم كرده دراز                       آهوان حرم ، از واهمه در شيون و شور

انبيا ، محو تماشا و ملائك ، مبهوت                شمر ، سرشار تمنّا و تو سرگرم حضور.[۴]


[۱]اشاره به آيه ۹ از سوره نجم : «فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى» (در داستان معراج) است و چون«قوس» به معنى كمان است ، در پى آن ، گفته است : اگر معراج پيامبر اكرم۹ به سوى قلّه «قاب قوسين» بوده ، معراج امام حسين(ع) به سوى تير و خدنگ است .

[۲]آتشكده نيّر : ص ۱۰۷ ـ ۱۲۰ .

[۳]اشاره به آيه ۱۴ از سوره طه «أَنَا اللّهُ لا إلهَ إلّا اَنَا فَاعْبُدُنى ؛ منم خداى يكتا . جز من ، خدايى نيست . پس مرا بپرست» .

[۴]دانش نامه شعر عاشورايى : ج ۲ ص ۹۶۲ .